Wodospad w Iwli znajduje się w południowej części wsi na potoku Iwełka. Jest kilkumetrowej wysokości pomnikiem przyrody nieożywionej. Nad wodospadem kręcone były sceny do filmu „Wino truskawkowe”, oparte na opowiadaniach Andrzeja Stasiuka „Opowieści galicyjskie”.
GPS
49°32’45.4″N 21°37’05.3″E
Odkrycia archeologiczne, jakich dokonano nad górną Jasiołką, w okolicach Wietrzna, dowodzą, że człowiek ze swoim osadnictwem dotarł tu dość wcześnie, bo już w epoce neolitu (4200-1700 lat p.n.e.), a także w epoce brązu i żelaza (1300 – 400 lat p.n.e.). Ponadto odnaleziono ciałopalne cmentarzysko kurhanowe w lesie między przysiołkami Banią, a Łazami oraz ślady z okresu wpływów rzymskich (I-IV w. n.e.)
Grodzisko Wietrznów znajduje się na północ od wsi Wietrzno, na lesistym wzgórzu Grodzisko (426 m n.p.m.). Na schodzącym od głównej kulminacji na wschód cyplu, bardzo stromym od strony doliny Jasiołki, znajduje się miejsce po wczesnośredniowiecznym grodzie obronnym. Grodzisko stanowi poczwórny pierścień wałów i fos obronnych. Obiekt ma kształt wrzecionowaty. Stanowi go teren właściwego grodu od strony wschodniej, tj. stromej skarpy. Ma on wymiary 90x70m. Dochodzą do niego łukowate wały, poprzedzone fosami, trzech podgrodzi. Łączna długość grodziska wynosi 150m. Na szczycie, na zachód od grodziska znajduje się kopiec, prawdopodobnie pozostałość po punkcie obserwacyjnym „straży”. Mogła tu kiedyś być wieża, z której obserwowano okolicę. Wymienione wały grodziska były konstrukcji drewniano-ziemnej. Badania archeologiczne zapoczątkował tu Aleksander Żaki w 1951 roku, w ramach karpackiej ekspedycji archeologicznej. Prowadzili je później różni archeologowie, m.in. dr Józef Janowski z Krosna. Sam gród miał dwie fazy istnienia w okresie wczesnośredniowiecznym w X-XI i XII wieku. Ślady popiołu świadczą, że uległ pożarowi. Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z okresu halsztackiego.
Krosno – Odrzykoń – Żarnowiec – Kopytowa – Bóbrka – Dukla – Olchowiec – Zyndranowa – Barwinek – Świdnik – Stropkov – Medzilaborce – przejście graniczne Jaśliska- Czeremcha – Rymanów – Miejsce Piastowe – Krościenko Wyżne – Krosno
Transgraniczny szlak rowerowy Beskidzkie Muzea tworzy pętlę opartą o 21 obiektów muzealnych o randze światowej, krajowej oraz lokalnej. Trasa wyznaczona jest w większości mało uczęszczanymi drogami lokalnymi o dobrej nawierzchni, przebiegającymi przez najbardziej atrakcyjne tereny powiatu krośnieńskiego oraz okresów: Svidnik, Stropkov i Medzilaborce. Po stronie polskiej szlak oznaczony jest tabliczkami z logo “Beskidzkie Muzea” oraz dużymi tablicami informacyjnymi. Po stronie słowackiej wpisuje się w istniejące tam cyklotrasy.
Długość szlaku: pętla o długości 321 km – 235 km strona polska + 86 km strona słowacka
Drogi asfaltowe – 76 %
Drogi szutrowe – 12 %
Drogi polne – 12%
ODCINEK KROSNO-ODRZYKOŃ
Szlak rozpoczyna się w Krośnie na ul. Piłsudskiego, przy Muzeum Podkarpackim, usytuowanym w sąsiedztwie Muzeum Rzemiosła, prowadzi do Ronda Solidarności, dalej ulicami Podwale i Czajkowskiego. Następnie skręca na ulicę Łukasiewicza do Muzeum Misyjnego Sióstr Klawerianek, skąd wiedzie do najbliższego ronda, na którym skręca w ulicę Kletówki, później w prawo i dalej ulicą kolejową na ulicę Tysiąclecia do Muzeum Motoryzacji, przy Zespole Szkół Nr 3. Stamtąd trasa prowadzi ulicą hutniczą do ulicy Krakowskiej, skręca na ulicę Konopnickiej, przez most na Wisłoku i dzielnicę Białobrzegi. Z Krosna szlak prowadzi przez przysiółek Sporne do Korczyny, potem do Komborni, a następnie do Czarnorzek, skąd przez zamek Kamieniec – Muzeum Zamkowe wiedzie do Odrzykonia – Muzeum Wsi.
ODCINEK ODRZYKOŃ-ŻARNOWIEC
Z Muzeum Wsi w Odrzykoniu trasa wiedzie w kierunku Bratkówki, dalej przez Rzepnik, Pietruszą Wolę, Łączki Jagiellońskie, Wojaszówkę, Bajdy do Jaszczwi (przekracza ruchliwą drogę krajową nr 28), następnie przez Jedlicze wiedzie do Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu.
ODCINEK ŻARNOWIEC-KOPYTOWA-BÓBRKA
Z Żarnowca szlak wiedzie przez Długie do Muzeum Kultury Szlacheckiej – Dwór w Kopytowej. Dalej trasa wiedzie przez Zręcin, Szczepańcową, Wrocankę do Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce.
ODCINEK BÓBRKA-DUKLA-OLCHOWIEC
Z Bóbrki szlak prowadzi przez Chorkówkę, Kobylany do Wietrzna, skąd po przekroczeniu ruchliwej drogi krajowej nr 19, przez Cergową wiedzie do Muzeum Historycznego-Pałac w Dukli. Z Dukli przez Teodorówkę, dalej przez Wzgórze 534 nazywane “Krwawym Wzgórzem” szlak wiedzie przez tereny “Doliny Śmierci” w Iwli, następnie kierując się do Chyrowej, gdzie znajduje się drewniana cerkiew oraz wyciąg narciarski Chyrowa-Ski, szlak prowadzi do Zabytkowej chyży łemkowskiej w Olchowcu.
ODCINEK OLCHOWIEC-ZYNDRANOWA-BARWINEK-SVIDNIK
Z zabytkowej chyży w Olchowcu trasa wiedzie przez tereny dawnych wsi Wilszni i Smerecznego do Tylawy, gdzie po przecięciu ruchliwej drogi nr 19 skręca do Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej. Następnie szlak powraca na drogę nr 19 w miejscowości Barwinek, gdzie po przekroczeniu przejścia granicznego na Przełęczy Dukielskiej, wpisuje się w system tamtejszych tras rowerowych, prowadzących przez miejscowości: Vysny Komarnik, Medvedie, Vysna Pisana, Kapisova do Svidnika.
Więcej informacji o szlaku: http://www.beskidniski.org.pl/rowery/index.php
Obecna cerkiew w Zyndranowej wzniesiona w latach 1983–1985, poświęcona w sierpniu 1985, była pierwszą świątynia zbudowaną na Łemkowszczyźnie po II wojnie światowej. Budowla jest murowana, trójdzielna (kruchta, nawa, prezbiterium), w stylu łemkowskim.
Pierwsza wzmianka o cerkwi pochodzi z 1581 roku, gdzie w ilustracji podatkowej wymieniony jest pop ruski z cerkwi. Z przekazów ustnych wynika, że pierwsza cerkiew została zbudowana w górnym końcu wsi pod lasem. W wieku XIX postawiono nową drewnianą cerkiew o konstrukcji zrębowej, pięciu kopułach, bogatym wystrojem wnętrz i pięknym ikonostasem. Obok zbudowano murowaną dzwonnicę z czterema zakupionymi przez emigrantów z USA i Kanady dzwonami, które zostały zabrane przez Niemców i dowódcę WOP. Po wojnie i po Akcji Wisła nieremontowana cerkiew niszczała, a za prowadzenie jakichkolwiek prac groziły sądy i kolegia. Uratowano część ikonostasu i wyposażenia, przechowując je w budynku gospodarczym przy szkole, w domach prywatnych, a reszta została rozkradziona, w tym rząd ikonostasu Deesis. Ruiny cerkwi rozebrano w 1962 roku. W 1983 roku rozpoczęto budowę nowej murowanej świątyni.
GPS
49°26’17.6″N 21°42’44.0″E
Cerkiew w Tylawie dawniej była cerkwią grekokatolicką, a następnie prawosławną, która była użytkowana po II wojnie światowej przez Kościół rzymskokatolicki. Cerkiew w Tylawie została wzniesiona w 1787 r. Po schizmie tylawskiej przeszła na własność Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Obecnie kościół rzymskokatolicki pw. Wniebowzięcia NMP, przejęty po 1945 r. Jest to druga cerkiew na tym miejscu – pierwsza początkowo prawosławna, następnie unicka, istniała od 1508.
fot. Monika Jakieła
Cerkiew w Tylawie jest cerkwią łemkowską typu zachodniego, orientowana, trójdzielna. We wnętrzu zachował się wykonany w 1908 r. ikonostas. W przedsionku zachował się fresk „Chrzest Rusi”.
fot. Monika Jakieła
W bezpośrednim sąsiedztwie cerkwi znajdował się cmentarz greckokatolicki, z którego zachowało się tylko kilka nagrobków.
fot. Monika Jakieła
GPS
49°27’55.9″N 21°41’40.6″E
Cerkiew w Trzcianie jest świątynią z II poł. XVII wieku, murowana, orientowana na planie trójdzielnym. Od zachodu dobudowano kruchtę. W dzwonnicy XVI-wieczne dzwony. W świątyni znajduje się ikonostas z XIX w. namalowany przez Jana i Pawła Bogdańskich z Jaślisk.
Obecnie cerkiew służy jako kościół katolicki w parafii pw. Chrystusa Króla należącej do dekanatu Dukla, obsługiwanej przez bernardynów.
W ostatnich latach w cerkwi zostały przeprowadzone gruntowne prace remontowe.
GPS
49°30’33.4″N 21°42’03.4″E
Cerkiew w Zawadce Rymanowskiej dawniej była świątynią grekokatolicką, obecnie jest kościołem pw. Matki Boskiej Częstochowskiej. Pierwsza cerkiew została wzniesiona prawdopodobnie w XVI w., obecna pochodzi z 1855. W 1931 była remontowana. Po Akcji Wisła trafiła do rzymskokatolickiej parafii w Trzcianie.
Cerkiew jest budowlą trójdzielną, orientowaną, o konstrukcji zrębowej. Jest wyraźnie podzielona na przedsionek, nawę i pomieszczenie ołtarzowe, przy czym te wszystkie części wznoszą się na tę samą wysokość, zaś nawa jest szersza od pozostałych. Dach posiada jedną kalenicę, jest dwuspadowy, kryty blachą. Nad przedsionkiem wznosi się wieża o konstrukcji słupowej, nad nawą i prezbiterium niewielkie hełmy.
We wnętrzu dawnej cerkwi zachował się osiemnastowieczny ikonostas z ikonami W. Buczkowskiego ( z 1931, poza tym cztery wizerunki z pierwotnego ikonostasu), ściany pokrywa polichromia wykonana przez tego samego autora. Na ścianie wschodniej znajduje się malowidło przedstawiające Adorację Bogurodzicy autorstwa Romana Isajczyka.
GPS
49°30’22.4″N 21°43’30.9″E
Pierwsza cerkiew w Olchowcu powstała lub została przeniesiona z innej miejscowości w 1792 roku. Jeden z jej trzech dzwonów do dnia dzisiejszego znajduje się w świątyni wybudowanej na miejscu rozebranej w 1934 roku. W czasie II wojny światowej większość wyposażenia świątyni wraz z ikonostasem spłonęła na skutek trafienia pociskiem. Wyposażenie rozkradziono, cerkiew miała zostać rozebrana, jednak dzięki mieszkańcom uratowano świątynię i przeprowadzono prace remontowe. Świątynia służy katolikom dwóch obrządków: grekokatolicki i rzymskokatolicki.
Cerkiew jest trójdzielna, posiada wyodrębnione prezbiterium, nawę oraz babiniec. Obiekt posiada konstrukcję zrębową, jest zgonie z tradycją orientowany. Dach cerkwi jest kalenicowy, wzmacniany blachą, wieńczą go dwie kopuły. Okna wypełniają witraże.
Interesującym obiektem jest również prowadzący do świątyni kamienny mostek, będący zabytkiem i unikatem na Łemkowszczyźnie.
GPS
49° 28,345’ N, 21° 36,211’ E
Adres/wskazówki dojazdu
Jadąc drogą nr 19 w stronę Barwinka,
w Tylawie skręcamy w prawo na drogę lokalną w kierunku Mszany. Po ok. 7 km skręcamy w lewo. Po 1,8 km na rozwidleniu jedziemy w lewo i po kolejnych 3,5 km dojeżdżamy do celu. Cerkiew jest oddalona ok. 200 m od drogi.
Istnieje również możliwość dojazdu drogą nr 993: jadąc z Dukli w miejscowości Iwla na skrzyżowaniu skręcamy w lewo, przejeżdżając przez Chyrową i Ropiankę, docieramy do Olchowca.
Klucze od cerkwi dostępne w domu obok cerkwi (nr 12).
Msze św.
Msze św. w niedziele:
8.00 – rzymskokatolicka,
10.00 – greckokatolicka.
W drugiej połowie maja w sobotę i niedzielę najbliższą świętu Przeniesienia Relikwii św. Mikołaja (ok. 22 maja) odbywa się tu uroczysty odpust, tzw. Kermesz Łemkowski w Olchowcu, któremu towarzyszą koncerty muzyki ludowej m.in. z Polski, Słowacji i Ukrainy, występy grup tanecznych. Na kermeszu można spróbować tradycyjnych potraw, zakupić różnorodne wyroby rękodzielników, specjalistyczne publikacje związane z Beskidem Niskim, kulturą łemkowską i nie tylko.
Drewniana cerkiew w Chyrowej jest obecnie kościołem rzymskokatolickim filialnym pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Cerkiewka usytuowana w dolinie rzeki Iwełka, odmiennie niż większość cerkwi, które zwykle budowane były na wzgórzu, w miejscu dla wszystkich widocznym. Drewniana grekokatolicka cerkiew, wzniesiona w XVIII wieku. Jest zabytkiem Szlaku Architektury Drewnianej. Cerkiew w Chyrowej jest świątynią orientowaną, trójdzielną. Zamknięte półkoliście prezbiterium i sąsiadująca z nimi od północy zakrystia są murowane, nawa i babiniec drewniane o konstrukcji zrębowej. Wieża słupowa. Pomiędzy nawą a prezbiterium rokokowy ikonostas, który został gruntownie odnowiony w latach 90. XX wieku. Za barokowym ołtarzem z XVIII wieku znajduje się cudowny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. W 1932 r. cerkiew została gruntownie wyremontowana, a jej wnętrze zostało ozdobione polichromią. Po wojnie budowla niszczała, rozpoczęto nawet rozbiórkę. Remont podniszczonej świątyni przeprowadzono w latach 80. XX wieku.
Legenda głosi, że w miejscu, gdzie stoi cerkiew, znaleziono cudowny obraz Matki
Boskiej z Dzieciątkiem, który bez ludzkiej pomocy przywędrował z Węgier. Właściciele próbowali zabrać go z powrotem, ale konie nie chciały ciągnąć wozu. Dopiero woły wóz pociągnęły, obraz jednak wrócił do Chyrowej. Umieszczono go w głównym ołtarzu wybudowanej w tym miejscu cerkiew. Jeszcze w okresie międzywojennym cerkiew odwiedzały liczne pielgrzymki, również ze Słowacji.
GPS
49° 31.714’ N, 21° 37.044’ E
Adres/wskazówki dojazdu
Jadąc drogą nr 19 w stronę Barwinka, w Tylawie skręcamy w prawo na drogę lokalną w kierunku Mszany. Po ok. 9 km skręcamy w lewo na drogę dojazdową do świątyni
(obecnie kościół filialny parafii w Iwli). Po ok. 300 m dojeżdżamy do celu. Klucze w domu za potokiem.
Kontakt
tel. 13 433 05 15
Msze św.
w niedziele i święta o 9.00.
Komunikat Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Dukli informuje, że w związku z prowadzonymi pracami na wieży widokowej na szczycie Góry Cergowej w dniach 25 do 27 listopada, obiekt będzie nieczynny. Prosimy o zastosowanie się do powyższego komunikatu.
[AKTUALIZACJA]
INFORMACJA Miejskiego Ośrodku Sportu i Rekreacji w Dukli:
W związku z niesprzyjającymi warunkami pogodowymi (mocny wiatr) prace na wieży widokowej zostają wstrzymane. Prosimy o zachowanie ostrożności przy zwiedzaniu obiektu z powodu oblodzenia konstrukcji.
Emka-Studio