Typowo górska fauna charakteryzuje się dużą liczbą gatunków puszczańskich. Żyje tu 276 gatunków kręgowców (ssaków – 64 gat., ptaków – 152 gat., ryb – 41 gatunków i gadów – 7 gat.), z czego 191 gatunków podlega ochronie ścisłej, a 7 ochronie częściowej.

Również w świecie fauny widoczne są znamiona pogranicza; obok typowo górskich, jak np. ryjówka górska (Sorex alpinus), pliszka górska (Motacilla cinerea), traszki – górska (Triturus alpestris) i karpacka (Triturus montadoni), orzechówka (Nucifraga caryocatactes), żyją zwierzęta nizinne, np. remiz (Remiz pendulinus), kumak nizinny (Bombina bombina) i traszka grzebieniasta (Triturus cristatus).

W lasach występują wilki (Canis lupus), lisy (Vulpes vulpes), rysie (Lynx lynx) i prawdopodobnie żbiki (Felis silvestris) oraz borsuki (Meles meles). Pojawiają się również niedźwiedź (Ursus arctos) i łoś (Alces alces).

Na terenie gminy bytuje 120 gatunków ptaków (lęgowych). Z drapieżnych (rzadkich) ptaków występują: orły przednie (Aquila chrysaetos), orliki krzykliwe (Aquila pomarina), krogulce (Accipiter nisus), jastrzębie (Accipiter gentilis), myszołowy włochate (Buteo lagopus), kobuzy (Falco subbuteo), pustułki (Falco tinnunculus) kobczyki (Falco vespertinus). Żyje tu 7 gat. sów, 10 gat. dzięciołów – z białogrzbietym (Dendrocopos leucotos) i trójpalczastym (Picoides triadactylus) -zanotowanym w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, 11 gat. drozdów (Turdus), nieliczne bociany czarne (Ciconia nigra) i jarząbki (Bonasa bonafi) – jedyny gatunek kuraków oraz drobne ptaki śpiewające w licznych populacjach (wszystkie gatunki są powszechne w Karpatach).

Równie bogato reprezentowane są tu owady. Wyjątkowa różnorodność zbiorowisk roślinnych idzie w parze z bogactwem występujących tu gatunków zapylających, głównie błonkówek i motyli. Najciekawsze z nich to mieniak tęczowiec (Apatura iris), niepylak mnemozyna (Parnassius mnemosyne), rusałki – żałobnik (Nymphalis antiopa) i wierzbowiec (Nymphalis polychloros), paź królowej (Papilion machon), i paź żeglarz (Papilio podalirius) oraz zalatująca z południa zmierzchnica trupia główka (Acherontia atropos). Wśród biegaczowatych rozpoznano 100 gatunków ryjkowców, w tym wiele rzadkich wschodniokarpackich.

Targ w Dukli odbywa się w każdy czwartek i sobotę. Ponadto w każdą pierwszą sobotę miesiąca odbywa się giełda „staroci” na parkingu przy Białym Pałacu w Dukli – ul. 3 Maja. Nie jest to wydarzenie dla śpiochów. Kiedy wielkomiejskie galerie handlowe dopiero budzą się do życia, tutaj zwijają się ostatni straganiarze. Wyprawa na targ o godzinie dziesiątej nie ma już sensu…  Najciekawsze stragany rozkładają się niedaleko rzeki Jasiołki i na placu na przeciwko firmy budowlanej. Można szperać w różnych rupieciach, a ceny rzadko przekraczają kilkanaście złotych, i nie ma znaczenia, czy jest to gliniany dzban, stare narty, krzesło, mosiężny młynek do kawy, płyty winylowe, czy firmową odzież. Dukielska targowica, oprócz funkcji handlowych, ma znaczenie plotkarsko-towarzyskie. Na targu w Dukli góra z górą się nie zejdzie, ale człowiek z człowiekiem tak.

Podczas II wojny światowej od 8 września do 30 listopada 1944 r. w okolicach Przełęczy Dukielskiej, na styku Karpat Zachodnich i Wschodnich, rozegrała się wielka bitwa, którą nazwano Operacją Karpacko-Dukielską (inaczej Dukielsko-Preszowską). Najbardziej spektakularnym etapem walk był bitwa pancerna w „Dolinie Śmierci” niedaleko Dukli, która odbyła się 12-14 września.

Wzgórze 534 nazywane jest również przez starszych mieszkańców okolic “Krwawym Wzgórzem”. Od 11 września 1944 r. toczyły się ciężkie walki o wzgórze 534. Kto miał wzgórze ten kontrolował szosę Dukla-Nowy Żmigród, mógł ostrzeliwać Duklę i okoliczne szosy. Walki o to strategiczne wzniesienie trwały w dzień i w nocy, kilkakrotnie przechodząc z rąk do rąk. Boje te, prowadzone przez 1 Brygadę Czechosłowacką, stały się symbolem walk na Przełęczy Dukielskiej. 9 września wzgórze zostało zdobyte przez oddziały 1 Korpusu Czechosłowackiego. W tym dniu Czechosłowacy zdobyli również Teodorówkę.

Obecnie na wzgórzu w Teodorówce znajduje się pomnik żołnierzy walczących na tym terenie w czasie Operacji Karpacko-Dukielskiej oraz malowniczy punkt widokowy z lunetą i planszami przybliżającymi okoliczne wzniesienia.

W czasie II wojny światowej podczas operacji karpacko-dukielskiej od 12-14 września 1944 roku miała tu miejsce słynna górska bitwa pancerna. Toczyły się w tym miejscu szczególnie zacięte walki, w których obie strony poniosły duże straty. Przeszło tędy od Głojsc natarcie kawaleryjskie korpusu gen. Baranowa. Oddziały czechosłowackie w bardzo trudnych warunkach atmosferycznych zdobyły Iwlę i Chyrową. Iwla została zniesiona z powierzchni ziemi. Według przekazów krew rannych i zabitych żołnierzy barwiła wody rzeki na czerwono. Teren ten po wojnie nazwano „Doliną Śmierci”.

Wodospad w Iwli znajduje się w południowej części wsi na potoku Iwełka. Jest kilkumetrowej wysokości pomnikiem przyrody nieożywionej. Nad wodospadem kręcone były sceny do filmu „Wino truskawkowe”, oparte na opowiadaniach Andrzeja Stasiuka „Opowieści galicyjskie”.

GPS

49°32’45.4″N 21°37’05.3″E

Odkrycia archeologiczne, jakich dokonano nad górną Jasiołką, w okolicach Wietrzna, dowodzą, że człowiek ze swoim osadnictwem dotarł tu dość wcześnie, bo już w epoce neolitu (4200-1700 lat p.n.e.), a także w epoce brązu i żelaza (1300 – 400 lat p.n.e.). Ponadto odnaleziono ciałopalne cmentarzysko kurhanowe w lesie między przysiołkami Banią, a Łazami oraz ślady z okresu wpływów rzymskich (I-IV w. n.e.)

Grodzisko Wietrznów znajduje się na północ od wsi Wietrzno, na lesistym wzgórzu Grodzisko (426 m n.p.m.). Na schodzącym od głównej kulminacji na wschód cyplu, bardzo stromym od strony doliny Jasiołki, znajduje się miejsce po wczesnośredniowiecznym grodzie obronnym. Grodzisko stanowi poczwórny pierścień wałów i fos obronnych. Obiekt ma kształt wrzecionowaty. Stanowi go teren właściwego grodu od strony wschodniej, tj. stromej skarpy. Ma on wymiary 90x70m. Dochodzą do niego łukowate wały, poprzedzone fosami, trzech podgrodzi. Łączna długość grodziska wynosi 150m. Na szczycie, na zachód od grodziska znajduje się kopiec, prawdopodobnie pozostałość po punkcie obserwacyjnym „straży”. Mogła tu kiedyś być wieża, z której obserwowano okolicę. Wymienione wały grodziska były konstrukcji drewniano-ziemnej. Badania archeologiczne zapoczątkował tu Aleksander Żaki w 1951 roku, w ramach karpackiej ekspedycji archeologicznej. Prowadzili je później różni archeologowie, m.in. dr Józef Janowski z Krosna. Sam gród miał dwie fazy istnienia w okresie wczesnośredniowiecznym w X-XI i XII wieku. Ślady popiołu świadczą, że uległ pożarowi. Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z okresu halsztackiego.

Krosno – Odrzykoń – Żarnowiec – Kopytowa – Bóbrka – Dukla –  Olchowiec – Zyndranowa – Barwinek – Świdnik – Stropkov – Medzilaborce – przejście graniczne Jaśliska- Czeremcha – Rymanów – Miejsce Piastowe – Krościenko Wyżne – Krosno

Szlak Beskidzkie Muzea

Transgraniczny szlak rowerowy Beskidzkie Muzea tworzy pętlę opartą o 21 obiektów muzealnych o randze światowej, krajowej oraz lokalnej. Trasa wyznaczona jest w większości mało uczęszczanymi drogami lokalnymi o dobrej nawierzchni, przebiegającymi przez najbardziej atrakcyjne tereny powiatu krośnieńskiego oraz okresów: Svidnik, Stropkov i Medzilaborce. Po stronie polskiej szlak oznaczony jest tabliczkami z logo “Beskidzkie Muzea” oraz dużymi tablicami informacyjnymi. Po stronie słowackiej wpisuje się w istniejące tam cyklotrasy.

Długość szlaku: pętla o długości 321 km – 235 km strona polska + 86 km strona słowacka

Drogi asfaltowe – 76 %
Drogi szutrowe – 12 %
Drogi polne – 12%

ODCINEK KROSNO-ODRZYKOŃ

Szlak rozpoczyna się w Krośnie na ul. Piłsudskiego, przy Muzeum Podkarpackim, usytuowanym w sąsiedztwie Muzeum Rzemiosła, prowadzi do Ronda Solidarności, dalej ulicami Podwale i Czajkowskiego. Następnie skręca na ulicę Łukasiewicza do Muzeum Misyjnego Sióstr Klawerianek, skąd wiedzie do najbliższego ronda, na którym skręca w ulicę Kletówki, później w prawo i dalej ulicą kolejową na ulicę Tysiąclecia do Muzeum Motoryzacji, przy Zespole Szkół Nr 3. Stamtąd trasa prowadzi ulicą hutniczą do ulicy Krakowskiej, skręca na ulicę Konopnickiej, przez most na Wisłoku i dzielnicę Białobrzegi. Z Krosna szlak prowadzi przez przysiółek Sporne do Korczyny, potem do Komborni, a następnie do Czarnorzek, skąd przez zamek Kamieniec – Muzeum Zamkowe wiedzie do OdrzykoniaMuzeum Wsi.

ODCINEK ODRZYKOŃ-ŻARNOWIEC

Z Muzeum Wsi w Odrzykoniu trasa wiedzie w kierunku Bratkówki, dalej przez Rzepnik, Pietruszą Wolę, Łączki Jagiellońskie, Wojaszówkę, Bajdy do Jaszczwi (przekracza ruchliwą drogę krajową nr 28), następnie przez Jedlicze wiedzie do Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu.

ODCINEK ŻARNOWIEC-KOPYTOWA-BÓBRKA

Z Żarnowca szlak wiedzie przez Długie do Muzeum Kultury Szlacheckiej – Dwór w Kopytowej. Dalej trasa wiedzie przez Zręcin, Szczepańcową, Wrocankę do Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce.

ODCINEK BÓBRKA-DUKLA-OLCHOWIEC

Z Bóbrki szlak prowadzi przez Chorkówkę, Kobylany do Wietrzna, skąd po przekroczeniu ruchliwej drogi krajowej nr 19, przez Cergową wiedzie do Muzeum Historycznego-Pałac w Dukli. Z Dukli przez Teodorówkę, dalej przez Wzgórze 534 nazywane “Krwawym Wzgórzem” szlak wiedzie przez tereny “Doliny Śmierci” w Iwli, następnie kierując się do Chyrowej, gdzie znajduje się drewniana cerkiew oraz wyciąg narciarski Chyrowa-Ski, szlak prowadzi do Zabytkowej chyży łemkowskiej w Olchowcu.

ODCINEK OLCHOWIEC-ZYNDRANOWA-BARWINEK-SVIDNIK

Z zabytkowej chyży w Olchowcu trasa wiedzie przez tereny dawnych wsi Wilszni i Smerecznego do Tylawy, gdzie po przecięciu ruchliwej drogi nr 19 skręca do Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej. Następnie szlak powraca na drogę nr 19 w miejscowości Barwinek, gdzie po przekroczeniu przejścia granicznego na Przełęczy Dukielskiej, wpisuje się w system tamtejszych tras rowerowych, prowadzących przez miejscowości: Vysny Komarnik, Medvedie, Vysna Pisana, Kapisova do Svidnika.
Więcej informacji o szlaku: http://www.beskidniski.org.pl/rowery/index.php

Obecna cerkiew w Zyndranowej wzniesiona w latach 1983–1985, poświęcona w sierpniu 1985, była pierwszą świątynia zbudowaną na Łemkowszczyźnie po II wojnie światowej. Budowla jest murowana, trójdzielna (kruchta, nawa, prezbiterium), w stylu łemkowskim.

Pierwsza wzmianka o cerkwi pochodzi z 1581 roku, gdzie w ilustracji podatkowej wymieniony jest pop ruski z cerkwi. Z przekazów ustnych wynika, że pierwsza cerkiew została zbudowana w górnym końcu wsi pod lasem. W wieku XIX postawiono nową drewnianą cerkiew o konstrukcji zrębowej, pięciu kopułach, bogatym wystrojem wnętrz i pięknym ikonostasem. Obok zbudowano murowaną dzwonnicę z czterema zakupionymi przez emigrantów z USA i Kanady dzwonami, które zostały zabrane przez Niemców i dowódcę WOP. Po wojnie i po Akcji Wisła nieremontowana cerkiew niszczała, a za prowadzenie jakichkolwiek prac groziły sądy i kolegia. Uratowano część ikonostasu i wyposażenia, przechowując je w budynku gospodarczym przy szkole, w domach prywatnych, a reszta została rozkradziona, w tym rząd ikonostasu Deesis. Ruiny cerkwi rozebrano w 1962 roku. W 1983 roku rozpoczęto budowę nowej murowanej świątyni.

GPS

49°26’17.6″N 21°42’44.0″E

Cerkiew w Tylawie dawniej była cerkwią grekokatolicką, a następnie prawosławną, która była użytkowana po II wojnie światowej przez Kościół rzymskokatolicki. Cerkiew w Tylawie została wzniesiona w 1787 r. Po schizmie tylawskiej przeszła na własność Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Obecnie kościół rzymskokatolicki pw. Wniebowzięcia NMP, przejęty po 1945 r. Jest to druga cerkiew na tym miejscu – pierwsza początkowo prawosławna, następnie unicka, istniała od 1508.

fot. Monika Jakieła

Cerkiew w Tylawie jest cerkwią łemkowską typu zachodniego, orientowana, trójdzielna. We wnętrzu zachował się wykonany w 1908 r. ikonostas. W przedsionku zachował się fresk „Chrzest Rusi”.

fot. Monika Jakieła

W bezpośrednim sąsiedztwie cerkwi znajdował się cmentarz greckokatolicki, z którego zachowało się tylko kilka nagrobków.

fot. Monika Jakieła

GPS

49°27’55.9″N 21°41’40.6″E

Cerkiew w Trzcianie jest świątynią z II poł. XVII wieku, murowana, orientowana na planie trójdzielnym. Od zachodu dobudowano kruchtę. W dzwonnicy XVI-wieczne dzwony. W świątyni znajduje się ikonostas z XIX w. namalowany przez Jana i Pawła Bogdańskich z Jaślisk.

Obecnie cerkiew służy jako kościół katolicki w parafii pw. Chrystusa Króla należącej do dekanatu Dukla, obsługiwanej przez bernardynów.

W ostatnich latach w cerkwi zostały przeprowadzone gruntowne prace remontowe.

GPS

49°30’33.4″N 21°42’03.4″E