Szlak żółty jest łącznikiem z Wietrzna do niebieskiego Szlaku Rowerowego Gminy Dukla w Zboiskach. Rozpoczyna się w centrum Wietrzna obok Domu Ludowego przy węźle ze szlakiem zielonym „Wokół Grodziska”. Początkowo kieruje się ścieżką w stronę zabytkowego drewnianego kościoła, a następnie dróżką po tzw. „płytkach” prowadzi koło cmentarza do szlaku zielonego, który skręca na Sośninę.
Dalej szlak prowadzi drogą asfaltową na tzw. „Folwark”, gdzie krzyżuje się z niebieskim Szlakiem Rowerowym Gminy Dukla i po przekroczeniu drogi gminnej Wietrzno-Łęki Dukielskie kieruje się asfaltową, wiejską drogą na południe.
Po ok. 0,5 km droga asfaltowa skręca, a szlak dalej prosto po drodze gruntowej prowadzi poza zabudowę wiejską w stronę przysiółka Łazy.
Odcinek śródpolny jest bardzo atrakcyjny ze względu na urozmaicony teren oraz piękne widoki jakie pojawiają się w wielu miejscach. Po pokonaniu niewielkiego zadrzewionego obniżenia szlak dalej dociera do asfaltowej drogi w przysiółku Łazy i drogą poprzez las schodzi w dół.
W pobliżu ostatniego domu można zjechać zielonym szlakiem łącznikowym, który prowadzi przez kurhany do czerwonego szlaku MTB „Przez Franków”. Ostatnie kilkaset metrów szlaku żółtego to płaski teren doliny Jasiołki.
Trasa kończy się na węźle z gminnym szlakiem niebieskim na drodze Zboiska – Wietrzno.
Szlak żółty to trasa, na której suma przewyższeń to 119 m ze średnim nachyleniem podjazdu wynoszącym 4% oraz średnim nachyleniem zjazdu – 5,2%.
Długość szlaku żółtego: 5,3 km Drogi leśne – 3,7 km Drogi szutrowe – 1 km Drogi asfaltowe – 0,6 km
Szlak rowerowy „Wokół Grodziska” to zróżnicowana sieć tras położona w rejonie Wietrzna i Bóbrki na północ od Dukli, na który składa się główny szlak zielony oraz kilka krótkich łączników w kolorach: żółtym, czerwonym i czarnym. Główny szlak stanowi znakowany na zielono około 12 km odcinek zaczynający się w centrum Wietrzna przy budynku Domu Ludowego.
WIETRZNO
Wietrzno – to najstarsza wieś w gminie Dukla położona w dolinie Jasiołki, oddalona 5 km od Dukli, przy drodze z Dukli do Zręcina. Ślady człowieka przebywającego na tym terenie pochodzą z epoki neolitu (4 tys.-2 tys. lat p.n.e.), późniejsze z epoki brązu i żelaza (1300- 400 lat p.n.e.) oraz z okresu wpływów rzymskich (I-IV w. n.e.). W lesie między przysiółkami Banią a Łazami znajduje się ciałopalne cmentarzysko kurhanowe. W okresie wczesnośredniowiecznym istniał tu gród obronny, będący osadą typu miejskiego, datowany na X-XII w.
Najwcześniejsza wzmianka o Wietrznie pochodzi z 1227 roku. Wieś była własnością cystersów z Koprzywnicy. Podarował ją opactwu Mikołaj Bogoria. Jak wskazują dokumenty miejscowość była bardzo dobrze zagospodarowana (były tu dwa folwarki, młyn na Jasiołce, stawy rybne i karczma).W 1345 roku król Kazimierz Wielki wyznaczył tędy drogę dla kupców z Biecza przez Żmigród, Sanok i dalej na wschód. W latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia odkryto tu „olej skalny”- ropę naftową, powstały kopalnie czynne do dziś. Od 1888 roku działała tu, przeniesiona z Ropianki, zawodowa szkoła nafciarska – Praktyczna Szkoła Wiercenia Kanadyjskiego. Z Wietrzna pochodził Kazimierz Chłędowski, pisarz, publicysta, polityk i minister Galicji w rządzie austriackim w Wiedniu. W czasie II wojny światowej Wietrzno było ośrodkiem ruchu oporu. Istniało tu tajne nauczanie i konspiracja zbrojna.
Na uwagę zasługuje XVIII w. kościółek drewniany pw. św. Michała Archanioła z późnobarokowym wystrojem, stojący malowniczo na wzniesieniu w otoczeniu starodrzewów. W kościele znajduje się uznawany za cudowny obraz Matki Boskiej Anielskiej, który według podań przywędrował z Węgier. Z obrazem związana jest śpiewana w wietrzniańskim kościele pieśń religijna „Cudowna Matko Łask Wszelakich”.
Szlak zielony prowadzi drogą asfaltową w rejon Sośniny, gdzie rozpoczyna się właściwa wielka pętla. W rejonie przysiółka Myszkowskie szlak ten łączy się ze Szlakiem Rowerowym Gminy Dukla oznaczonym kolorem niebieskim. W tamtym rejonie znajduje się kilka ciekawych punktów widokowych oraz farma turbin wiatrowych. Z Myszkowskiego szlak kieruje się w rejon wzgórza Dzwonnicka, który omija traweresem aż do tzw. drogi kopalnianej. Odcinek drogi kopalnianej to dobrze utwardzona stara droga prowadząca w kierunku najstarszej na świece kopalni ropy naftowej w Bóbrce, gdzie obecnie znajduje się Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza i czynna do dzisiaj kopalnia. Obiekt ten jest unikalny w skali światowej. Na powierzchni ok. 20 ha zgromadzono unikatowe eksponaty będące bogactwem XIX-wiecznej wiedzy inżynierów i techników. Dzięki działaniom Ignacego Łukasiewicza, Tytusa Trzecieskiego i Karola Klobassy-Zrenckiego ta część Polski stała się kolebką światowego przemysłu naftowego. Muzeum powstało w 1961 roku w celu ochrony reliktów industrializacji i dla ocalenia dziedzictwa naftowego poprzez ochronę przed zniszczeniem autentycznych budynków, maszyn, urządzeń, narzędzi i dokumentów o polskim przemyśle naftowym. Najcenniejszymi eksponatami są kopanki ropne z XIX w. „Franek” i „Janina”, które nadal produkują olej skalny. Zabytkami z czasów Ignacego Łukasiewicza jest ufundowany przez niego kamienny obelisk upamiętniający datę założenia tej kopalni, tzw. Dom Łukasiewicza z 1865 roku, warsztat i kuźnia kopalni Bóbrka. Ponadto na terenie muzeum znajduje się zrekonstruowana wiertnica ręczna, stacja paliw CPN oraz wiele innych maszyn i urządzeń służących do wydobycia ropy naftowej.
Szlak jednak omija samo muzeum i wspina się na najwyższe wzniesienie na szlaku – Grodzisko 426 m n.p.m. Na szczycie znajduje się mała polanka z wiatą i miejsce na odpoczynek. Z lesistego wzgórza Grodzisko szlak prowadzi dalej w dół przez stary wczesnośredniowieczny gród obronny. Osada Wietrzniów stanowi poczwórny pierścień wałów i fos obronnych. Obiekt ma kształt wrzecionowaty. Stanowi go teren właściwego grodu od strony wschodniej, tj. stromej skarpy. Ma on wymiary 90×70 m. Dochodzą do niego łukowate wały, poprzedzone fosami, trzech podgrodzi. Łączna długość grodziska wynosi 150 m. Na szczycie, na zachód od grodziska znajduje się kopiec, prawdopodobnie pozostałość po punkcie obserwacyjnym “straży”. Mogła tu kiedyś być wieża, z której obserwowano okolicę. Wały grodziska były konstrukcji drewniano-ziemnej. Gród miał dwie fazy istnienia w okresie wczesnośredniowiecznym w X-XI i XII wieku. Ślady popiołu świadczą, że uległ pożarowi.
Schemat grodziska w Wietrznie z wałami wg. A. Żakiego
Z grodziska szlak prowadzi poprzez wały obronne i dochodzi do kolejnej kopalnianej drogi. Odcinek przez wały ze względów bezpieczeństwa jest odcinkiem jednokierunkowym, aż do drogi asfaltowej. Dalszy fragment to powiatowa droga, szlak znów wchodzi w zabudowę Wietrzna, ale omija centrum i poprzez malowniczy wąwóz wspina się w kierunku Grodziska, które jednak trawersuje południowymi stokami i prowadzi dalej do przysiółka Sośnina. Tutaj wielka pętla kończy się łącząc z odcinkiem z centrum wsi.
Dodatkowe odcinki łącznikowe pozwalają na modyfikację dużej pętli i tak spod Dzwonnickiej można szybko zjechać żółtym szlakiem do drogi kopalnianej lub odwrotnie – dł. odcinka 800 m.
Kolejny żółty wariant to skrót z drogi kopalnianej trawersem pod Wyszowcem do węzła szlaków na skraju lasu przy miejscu piknikowym – dł. odcinka 900 m.
Jadąc tym odcinkiem w odwrotną stronę można wybrać jeszcze inny wariant przez Wyszowiec czarnym szlakiem, który jest trasą jednokierunkową ze względu na bardzo stromy zjazd.
Z węzła na skraju lasu /miejsce piknikowe wychodzi również czerwony szlak przez tzw. Potoki prowadzący na punkt widokowy na Myszkowskim, gdzie łączy się z wielką zieloną pętla. Ten szlak jest na dolnym odcinku bardzo wymagający, gdyż prowadzi wąską ścieżką nad wąwozem i pokonuje w bród niewielki, ale stromy potok w wąwozie – dł. odcinka 1,5 km.
Kolejny żółty łącznik to szlak z rejonu wałów pod Grodziskiem do szlaku zielonego powyżej wąwozu, dzięki czemu omija się jednokierunkowy odcinek „wałowo-grodowy” i drogę asfaltową – dł. odcinka 300 m.
Z kolei łącznik żółty z centrum wsi przez tzw. Krówkę na Sośninę to alternatywa dla asfaltowego odcinka początkowego fragmentu zielonej pętli, gdyż żółty wariant prowadzi starą polną drogą wśród pól, łąk i zadrzewień i łączy się z zielonym szlakiem nieopodal głównego węzła na Sośninie – dł. odcinka 1 km.
Największa część szlaku prowadzi leśnymi drogami, a tylko fragmenty po drogach szutrowych czy asfaltowych. Długość szlaku zielonego: 12 km Drogi leśne – 5,2 km Drogi szutrowe – 3,5 km Drogi asfaltowe – 3,5 km
W biurze Transgranicznej Informacji Turystycznej w Dukli można kupić kartki korespondentki i znaczki pocztowe, które zostały wydane z okazji 15. lecia Transgranicznej Informacji Turystycznej w Dukli oraz 30. lecia gazety Dukla.pl/DPS.
Ścieżka przebiega przez teren miejscowości Wietrzno, a dokładniej na wzgórzu Grodzisko, na którym znajduje się miejsce po wczesnośredniowiecznym grodzie Wietrzniów.
Trasa ma 3 km i łączy ciekawe miejsca pod względem przyrodniczym i historycznym. Na ścieżce rozmieszczone są postacie 3 „wojów” – posągów, ławki, tablice informacyjne, zawierające treści historyczne i przyrodnicze. Ścieżka oznakowana jest tabliczkami z płaskorzeźbą liści czosnku niedźwiedziego, rośliny chronionej licznie występującej w lesie na Grodzisku. Trasa ścieżki przebiega przez tereny będące ważnymi z punktu widzenia średniowiecznego grodziska i występowanie skupisk ciekawej roślinności tam występującej.
Ścieżka rozpoczyna się w miejscu piknikowym, gdzie znajduje się drewniana wiata i miejsce na ognisko. Ścieżki i średniowiecznego grodziska strzeże drewniana postać woja. Kolejna rzeźba woja ławeczka zostały postawione około pół km od miejsca piknikowego na Dzwonnickiej. Postać trzeciego woja postawiono przy wiacie, jest to najbardziej wysunięta na północ część ścieżki.
Grodzisko w Wietrznie jest jednym z najlepiej zachowanych tego typu obiektów w południowo-wschodniej Polsce. Wyprawę na ścieżkę można połączyć ze zwiedzaniem Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego w Bóbrce.
W czasie imprezy otwarcia ścieżki 29 lipca 2017 r. uczestnicy odwiedzali stoiska prezentujące produkty lokalne, regionalne i tradycyjne i mieli możliwość degustacji ekologicznych wyrobów z regionu, wędlin, serów, miodów, swojskich chlebów, proziaków czy produktów zielarskich.
Uczestnicy otwarcia szlaku mogli zobaczyć jak przygotować kosmetyki np. kremy z naturalnych surowców.
Fotorelacja Michała Wójtowicza z otwarcia ścieżki “Tam gdzie chadzali wojowie” 29 lipca 2017 r.
Ścieżka zaprasza do spacerów po leśnym zaciszu, do podróży w czasy wczesnego średniowiecza i tajemniczych grodów chronionych przez walecznych wojów…
Ścieżka ma kształt pętli długości 4 km i prowadzi po najniżej położonych terenach rezerwatu „Tysiąclecia na Górze Cergowej” i pozwala zapoznać się z bogatą florą. Czas przejścia to ok. 2 godziny.Można tu dojechać z Dukli przez przysiółek Cergowej – Zakluczynę i zostawić samochód na placu lub dojść z rynku żółtym szlakiem.
GÓRA CERGOWA zwana też Górą Cergowską lub Wielką Górą wznosi się na wysokość 716 m. n.p.m. i położona jest na południowy wschód od Dukli. Jej nazwa ma celtyckie pochodzenie: „kerg” znaczy góra. Od innych wzniesień Beskidu Dukielskiego odróżnia ją charakterystyczna trójgarbna sylwetka. Południowe, gęsto zalesione, stoki Cergowej wznoszą się dość łagodnie, natomiast północne opadają głęboką zerwą w dolinę Jasionki. Swój kształt góra zawdzięcza budowie geologicznej: nasunięcie płaszczowiny dukielskiej na płaszczowinę śląską spowodowało tak silne nachylenie stoków, dochodzące do 40-70%.
„REZERWAT TYSIĄCLECIA NA GÓRZE CERGOWEJ” został on utworzony w 1963 roku na powierzchni 63,50 ha. Chroni naturalne zbiorowiska leśne z dominującym zespołem buczyny karpackiej oraz wartości krajobrazowa tej części Beskidu Niskiego. Zarządcą rezerwatu jest Nadleśnictwo Dukla. Na jego terenie występują 156 gatunków roślin naczyniowych (18 drzewiastych, 18 krzewów, 120 roślin zielonych). Znaczną grupę, 33 gatunki, stanowią rośliny górskie. Stwierdzono występowanie ponad 100 gatunków grzybów. Dominuje tu zespół jaworzyny miesiącznicowej. Ochronie podlega wielogatunkowy las jodłowo-bukowy z ciekawym zespołem roślin i jaworzyny górskiej oraz ponad 100 krzewów cisa. Ozdobą bogatej flory są stanowiska rzadkich roślin , min. kłokoczki południowej (krzew terenów ciepłych), języcznika zwyczajnego (rzadka paproć), czosnku niedźwiedziego, kruszczyka szerokolistnego. Rośnie tu 100 gatunków grzybów (także rzadkich). Pod szczytem Cergowej wypływa źródełko nad którym wybudowano kapliczkę związaną z kultem św. Jana z Dukli. Występują tu także naturalne formy geologiczne (jaskinie, skalne wychodnie piaskowców krośnieńskich, zsuwy i pobrywy. Ścieżkę przyrodniczą tworzą przystanki, które wprowadzają w bogaty świat flory rezerwatu „Tysiąclecia na górze Cergowej” i ukazują osobliwości góry. Przystanki tworzą takie punkty jak:
SKRAJ LASU,
REZERWAT „TYSIĄCLECIA NA GÓRZE CERGOWEJ”,
PODSZYT,
STAWY,
ZŁOTA STUDZIENKA,
OSTAŃCE SKALNE,
LAS GÓRSKI.
Ścieżka posiada dobrze utrzymaną infrastrukturę szlakową, jest dobrze oznakowana i cieszy się popularnością. Najpiękniej wygląda wiosną, kwitnie tu bardzo wiele geofitów: cebulica dwulistna, śnieżyca przebiśnieg, czosnek niedźwiedzi, zawilec gajowy, ziarnopłon wiosenny, kokorycz pusta i pełna.
Olchowiec położony w Beskidzie Niskim to kraina niezwykła, w której nie można przejść obojętnie obok przeszłości. Są to góry, w których można się zakochać. Beskid Niski to nie tylko zalesione zbocza i rozległe doliny. To także piękna, nad wyraz dzika przyroda, cebulaste kształty hełmów drewnianych cerkwi, omszałe ze starości , wypłukane deszczem kamienne kapliczki, mieniące się kolorami uduchowione postacie na ikonach, niedzielne śpiewy wypełniające świątynie. To doliny ze zdziczałymi sadami – miejsca, do których życie dawnych mieszkańców nie wróciło…. To wszystko tworzy czar Łemkowszczyzny. Barwny, tajemniczy, orientalny, intrygujący.
“Zobaczyć Beskid Niski – ścieżka turystyczna z audiodeskrypcją” to projekt, który został zrealizowany na terenie Gminy Dukla – w Olchowcu. Stworzono w Beskidzie Niskim ścieżkę, przystosowaną dla osób z niepełonsprawnością wzroku. Długość ścieżki to ok. 4,5 km drogami szutrowymi, dostępnymi dla osób starszych, jak i z niepełnosprawnościami.
Olchowiec to piękne pejzaże, ciekawa historia, zabytkowa cerkiew z wyjątkowym kamiennym mostkiem, zabytkowa łemkowska chyża, szlaki turystyczne, w tym ciekawa ścieżka przyrodniczo-historyczna “Olchowiec” z mobilnym przewodnikiem na telefon, działającym w trybie offline (aplikacja beFOGG). To Kermesz. To też ludzie, mieszkańcy – serdeczni i pomocni.
I właśnie w Olchowcu powstał szlak dla osób z niepełnosprawnością wzroku. Szlak ten wyposażony jest w urządzenia, które w połączeniu ze specjalną aplikacją pokierują dalej, a także przybliżą historię, kulturę i przyrodę regionu. Projekt zrealizował GOPR Bieszczady. Jest to pierwsza tego typu typu trasa w Polsce.
Jak trzeba się przygotować do zwiedzania Olchowca szlakiem Zobaczyć Beskid Niski? Co zainstalować? poniżej kilka cennych uwag dla wszystkich którzy wybiorą się na szlak w Olchowcu:
szlak składa się z 18 punktów i oparty jest na urządzeniach Totupoint;
na początku ścieżki czyli w centrum Olchowca nie ma zasięgu telefonu komórkowego, czyli nie ma też Internetu, dlatego najlepiej zainstalować sobie wcześniej aplikację Totupoint (linki poniżej);
jak działa aplikacja? uruchamiamy ją na początku ścieżki, włączamy bluetootha i telefon nam znajduję urządzenie. Urządzenie to wydaje dźwięk, charakterystycznymi dzwonkami i nazywa punkt. Cała informacja jest przekazywana na telefon i możemy tekst audiodeskrypcji odsłuchać/odczytać na żywo.
jako, że kilka znaczników znajduję się poza zasięgiem, wyświetlany tekst na smartfonie jest czytany przez syntezator, natomiast jeśli jesteśmy online możemy wysłuchać głosu lektora;
wybierając się na trasę można wcześniej na telefon zgrać sobie mp3 każdego punktu i samemeu odtwarzać nagranie przy każdym przystanku, gdy nie ma zasięgu – naprawdę warto posłuchać głosu Pani Sylwii;
Olchowiec jest wsią łemkowską malowniczo położoną w Beskidzie Niskim. Miejscowość usytuowana jest w dolinie potoku Wilsznia i jego dopływu Olchowczyk, spływającego ze stoków pasma granicznego w okolicach Baraniego (754 m n.p.m.). Nazwa wsi pochodzi od olchy – w języku ukraińskim olcha to wilcha. Natomiast dawniej Olchowiec był łemkowskim Wilchowcem.
Ścieżka przyrodniczo-historyczna „Olchowiec” powstała w 2017 roku z inicjatywy mieszkańców Olchowca i turystów. Gmina Dukla wspólnie z partnerem słowackim – Obec Vysna Pisana uzyskała dofinansowanie z Programu Współpracy Transgranicznej INTERREG VA Polska – Słowacja 2014-2020 na projekt pt. „Przez górkę do sąsiada”. Twórcą i koordynatorką projektu jest Krystyna Boczar-Różewicz. Koncepcję ścieżki wraz z opisami dotyczącymi historii Olchowca i multimediami przygotowali Dariusz Dyląg i Piotr Sadowski. Opisy przystanków dotyczące przyrody przygotowali pracownicy Magurskiego Parku Narodowego.
Trasa jest w formie pętli, która rozpoczyna się i kończy przy Domu Ludowym w Olchowcu, blisko zabytkowej cerkwi drewnianej z kamiennym mostem. Długość szlaku wynosi 11,5 km, a przejście ścieżki zajmuje minimum 5-6 godzin.
Najniższy punkt trasy znajduje się we wsi Olchowiec na wysokości ok. 450 m n.p.m., a najniższy na wierzchołku Baraniego, zwanego dawniej Olchowczyk lub Jaworzyska – 754 m n.p.m.
Na ścieżce znajduje się 15 przystanków o tematyce związanej z historią i kulturą Olchowca, a także z przyrodą Magurskiego Parku Narodowego.
Można dowiedzieć się wielu szczegółów o historii miejscowości, kulturze ludowej, a także o działaniach wojennych na tym terenie:
– I Wojna Światowa i pozostałe ślady fortyfikacji z 1914 roku na Przełęczy Beskid nad Olchowcem;
– burzliwe dzieje wsi w latach 1944-1947, w tym walki o grzbiet Dobańców w 1944 roku.
Dodatkowa trasa po stronie słowackiej ma długość ok. 7 km i rozpoczyna się przy źródle „Pod Scobom”, gdzie znajduje się miejsce na ognisko, a kończy na szczycie Stavok na granicy polsko-słowackiej. Na trasie są trzy przystanki (71, 72, 73) o tematyce związanej z historią Vysnej Pisanej i otaczającą ją przyrodą.
Czas przejścia trasy po stornie słowackiej to ok. 3 godziny.
Oznaczenie ścieżki po stronie polskiej to biało-czarne znaki, po słowackiej stronie wędrówka przebiega za żółtym oznaczeniem.
PRZYSTANKI ŚCIEŻKI PRZYRODNICZO-HISTORYCZNEJ:
Olchowiec: historia miejscowości do II wojny światowej, cerkiew i most
Osadnictwo i rozłóg wsi
Sukcesja wtórna
Trakt na Węgry – wymiana kulturowa na przestrzeni wieków
Potok Olchowczyk
Przełęcz Beskid – granica państwa
Baranie
Buczyna karpacka
Ptaki lasu
Drapieżniki puszczańskie
Ochrona ekosystemów leśnych
Dobańce – walki o grzbiet górski w 1944 r.
Widok znad miejscowości – tradycyjne sposoby gospodarowania
Ekomuzeum w zabytkowej chyży – kultura ludowa Łemków
Burzliwe dzieje Olchowca (1944-1947). Współczesność miejscowości
Przewodnik w wersji on-line po ŚCIEŻCE PRZYRODNICZO-HISTORYCZNEJ OLCHOWIEC znajduje na stronie Transgranicznej Informacji Turystycznej w Dukli: https://it.dukla.pl/wydawnictwa/
Dzięki aplikacji mobilnej beFOGG turysta może mieć przewodnik i kompas w swoim smartfonie, a także zapoznać się z historią rejonu wirtualnie.
Zapraszamy na ścieżkę przyrodniczo-historyczną „Olchowiec” słowami znanego mieszkańca Olchowca – Pana Mikołaja Gabły
„Długo można by opisywać piękno tej nazywanej zieloną pustynią ziemi, ale najlepiej przyjechać tu i zobaczyć ją na własne oczy – to wymarzone miejsce dla każdego turysty <<beskidnika>>”. [M.Gabło „Olchowiec Łemków utracony” Siercza 2020]
Zapraszamy do udziału w konkursie na naszym fanpage’u – https://www.facebook.com/dukla.it.
Konkurs trwa od 9 lutego od godziny 19.00 do 16 lutego do godziny 22.00
Zadanie konkursowe polega na wklejeniu zdjęcia związanego z ulubionym miejscem w Gminie Dukla z krótkim opisem, dlaczego właśnie to miejsce jest tym ulubionym.
Wygrywa 20 osób, użytkowników facebooka, które poprawnie wykonają zadanie.
Do wygrania:
I miejsce: Informator Turystyczny Gminy Dukla, Szlaki Rowerowe Gminy Dukla, Mapa Turystyczno-nazewnicza Gminy Dukla oraz kalendarz wydany z okazji 15-lecia Transgranicznej Informacji Turystycznej w Dukli.
II miejsce: Informator Turystyczny Gminy Dukla, Mapa Turystyczno-nazewnicza Gminy Dukla oraz kalendarz wydany z okazji 15-lecia Transgranicznej Informacji Turystycznej w Dukli.
III miejsce: Szlaki Rowerowe Gminy Dukla, Mapa Turystyczno-nazewnicza Gminy Dukla oraz kalendarz wydany z okazji 15-lecia Transgranicznej Informacji Turystycznej w Dukli.
Mapa Turystyczno-nazewnicza Gminy Dukla oraz kalendarz wydany z okazji 15-lecia Transgranicznej Informacji Turystycznej w Dukli – dla pozostałych 17 Uczestników.
Szczegóły dotyczące konkursu znajdziecie w Regulaminie
Ścieżka historyczno-przyrodnicza „Po Dukli” powstała w ramach projektu Dukla – Svidnik 360o . Ścieżka ma długość 13,5 km i składa się z 16 przystanków obejmujących atrakcje architektoniczno-przyrodnicze. Ścieżka ma kształt pętli, rozpoczyna się i kończy w punkcie Transgranicznej Informacji Turystycznej w Dukli. Uatrakcyjnia przebiegająy przez Duklę i Svidnik transgraniczny szlak rowerowy “Beskidzkie Muzea”, którego początek znajduje się w Krośnie (więcej o szlaku BESKIDZKIE MUZEA).
Transgraniczny szlak rowerowy Beskidzkie Muzea
W ramach projektu została wykonana ścieżka „Po Dukli”, składająca się z 16 przystanków o długości 13,5 km, administracyjnie obejmująca Duklę, Zboiska, Cergowa i Jasionkę. Przy każdym przystanku znajduje się tablica informacyjna z numerem przystanku. Wykonano 5 tablic informacyjnych o wymiarach 200×150 cm, w tym jedną dwustronną, 9 tablic informacyjnych o wymiarach 150x100cm, jedną tablicę informacyjną 60×75 cm. Każdy przystanek został wyposażony w tabliczki z QR codem, z którego za pomocą smartfona można ściągnąć dane miejsce w wirtualnej rzeczywistości.
Transgraniczna Informacja Turystyczna w Dukli – Budka Nietelefoniczna
Kościół pw. św. Marii Magdaleny w Dukli
Budynki: Sąd grodzki – Budynek Poczty – Dom pod lipami
Klasztor OO. Bernardynów w Dukli
Cmentarze wojenne w Dukli
Cmentarz komunalny w Dukli
Zespół Karpackich Parków Krajobrazowych
Aleja akacjowa
Muzeum Historyczne – Pałac w Dukli
Dąb szypułkowy w Cergowej
Wieża widokowa na górze Cergowej
Ruiny synagogi w Dukli
Komora celna w Dukli
Średniowieczna zabudowa rynku w Dukli
Cmentarze żydowskie w Dukli
Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Dukli
Ścieżka rozpoczyna się przy Transgranicznej Informacji Turystycznej, na dworcu autobusowym, gdzie zainstalowana została Budka Nietelefoniczna, przewodnik – podpowiadacz.
Przystanek nr 11 Wieża widokowa na górze Cergowej został wyposażony w lunetę panoramiczną, zainstalowaną na górnej platformie a przy wieży postawiono stół i dwie ławy z drewna.
Na ostatnim 16 przystanku przy MOSiR Dukla powstała wypożyczalnia rowerów z 8 rowerami górskimi i dwoma elektrycznymi, punkt małej elektromobilności, gdzie można naładować rower, komórkę laptop i stacje naprawy rowerów.
Przygotowano i wydrukowano 2 tys. egzemplarzy przewodnika promującego ścieżkę „Po Dukli”.
Ścieżkę “Po Dukli” można obejrzeć w wirtualnej rzeczywistości Dukla–Svidnik 360o, na stronie www.360.dukla.pl, będącej interaktywną prezentacją, w której zobaczyć można atrakcje, ciekawe miejsca, muzea od Dukli do Svidnika na Słowacj oraz w wersji offline na goglach VR dostępnych w Transgranicznej Informacji Turystycznej w Dukli, w Muzeum Histrycznym-Pałacu w Dukli, w Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej, a także w Informacji Turystycznej w Svidniku oraz w Muzeum Kultury Ukraińskiej w Svidniku.
WWW.360.DUKLA.PL
Celem projektu Dukla – Svidnik 360o było uatrakcyjnienie transgranicznego szlaku rowerowego „Beskidzkie Muzea”, mającego kształt pętli o długości 321 km, na odcinku Dukla – Svidnik.
Projekt Dukla – Svidnik 360o był współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Program Interreg VA Polska – Słowacja 2014 – 2020. Wartość całego projektu to 283 665,61 zł, w tym 76,49% z EFRR, 5% z budżetu państwa i 18,51% z budżetu Gminy Dukla.
Tradycje piwowarskie na ziemiach polskich sięgają najdawniejszych czasów. Piwo było popularnym napojem podawanym w trakcie ważnych uroczystości, co potwierdzają zapisy w najstarszych dokumentach. W „Kronice polskiej” (Cronica Polonorum) Gall Anonim opisuje m.in. biesiadę podczas „postrzyżyn Siemowita”, na której gospodarz uraczył gości hojnie piwem. Z kolei kronika biskupa i kronikarza Thietmara z Merseburga, opisując historię Niemiec i Polski na przełomie IX i X w. wspomina, że król Bolesław Chrobry z powodu swojego zamiłowania do piwa, nazywany był piwoszem (Tragbier). O wysokiej jakości polskiego piwa wspomina Herbord w swoim dziele Herbordi Dialogus de vita Ottonis episcopi babenbergensis. Autor opisując misje chrystianizacyjne, które na początku XII w. biskup Otton odbył na zaproszenie Bolesława III Krzywoustego, m.in. pisze:
„Wina nie mają ani go nie szukają, gdyż zapobiegliwie przyrządzone miodne napoje i piwo przewyższają wina falernijskie”.
Na wartości smakowe piwa wpływ miało używanie chmielu, którego uprawę i jego suszenie wzmiankuje już w 1255 dokument Henryka III wrocławskiego.
Piwo w Polsce szybko stało się trunkiem popularnym, pitym zarówno przez monarchów jak i przez lud. Według Aleksandra Brucknera:
„Piwa polskie różniły się od niemieckich birów: nie były mocne, były jasne aż do zieloności, lekko musowały”.
Jan Długosz w swoich Rocznikach, czyli kronikach sławnego Królestwa Polskiegozwraca uwagę na walory polskiego piwa, a przy okazji wymienia surowce używane do jego produkcji:
„Ma jednak kraj Polski napój warzony z pszenicy, chmielu i wody, po polsku piwem zwany; a gdy nic nadeń lepszego do pokrzepienia ciała, jest nie tylko roskoszy mieszkańców, lecz i cudzoziemców wybornym smakiem więcej niż w innych krajach zachwyca”.
Wzrost gospodarczego i społecznego znaczenia piwowarstwa powodował, że miasta czerpały coraz większe zyski z produkcji piwa. Średniowieczni władcy, dostrzegając w piwie źródło pokaźnych dochodów, zaczęli nadawać przywileje na warzenie i wyszynk piwa oraz nakładać stosowne podatki i regulować działalność piwowarską, określając np. warunki otrzymania tytułu mistrza-piwowara. Konstytucja z r. 1565 ustanowiła podatek czopowy za wyszynk piwa po 4 grosze od beczki: piątkowskiego, piotrkowskiego, łęczyckiego, bydgoskiego i przemyskiego, za piwa zaś świdnickie, głogowskie, berneńskie, gdańskie i wrocławskie po 6 groszy. Piwo proszowskie i piotrkowskie uważane było za najlepsze. Uznanie zdobyły też piwa częstochowskie, o których Szymon Starowolski w 1682 pisał, że „nie tylko w Polsce, lecz także w sąsiednich prowincjach Cesarstwa Niemieckiego rozchwytują”.
Mistrz piwowarstwa w piwnicy klasztoru Eduard von Grützner (1892)
Do XVII w. wytwarzano głównie piwo pszeniczne, które następnie zostało wyparte przez jęczmienne. Jak podaje Encyklopedia Staropolska Zygmunta Glogera:
„Atoli w wieku XVII jęczmień wziął górę nad pszenicą. Prawo z r. 1585 przepisuje, aby na 10 korcy jęczmienia dodawano jeszcze 2 czystej pszenicy. Lekarze zalecali chorym piwo krakowskie dwuraźne (dubeltowe), a wielu Polaków przekładało wystałe piwo pszeniczne nad wina hiszpańskie”.
Dalej pisze:
„do Śląska i Brandenburgii wywożono z Wielkopolski piwo grodziskie. Na Mazowszu słynęło tradycyjnie piwo wareckie, tak jak w Litwie: grodzieńskie, kiejdańskie, nieświeskie, balwierzyskie a orszańskie na Białejrusi. Piwa szlacheckie, klasztorne, marcowe i owsiane, lubione i zdrowe, stały się podaniowemi”.
Wyszynk piwa odbywał się w piwiarniach, często mieszczących się w kondygnacjach podziemnych, które od podawanego tam piwa nazywano „piwnicami”.
Mimo ogromnej różnorodności polskich piw, trunek ten zaczynał powoli tracić swoją pozycję. Główne dwa czynniki, jakie się do tego przyczyniły, to znaczący wzrost produkcji i spożycia wódki oraz dynamiczny rozwój niezależnych browarów szlacheckich, produkujących tanie piwo. Browary dworskie, dzięki przywilejom i ulgom na przełomie XVI i XVII w. zaczęły wypierać browary miejskie i wiejskie, choć same nie reprezentowały wysokiego poziomu sztuki browarniczej. Prawo propinacji (z grec. pinein – pić, z łac. propinatio, od propinare – częstować) było uprawnieniem do wyłącznego wyrobu i handlu napojami alkoholowymi przez właściciela dóbr ziemskich w obrębie jego dóbr oraz posiadał przywilej do sprowadzania tych wyrobów z innych miast i czerpania z tego tytułu dochodów. W Polsce propinacja wprowadzona została ustawą sejmową w 1496 r., a rozpowszechniona w XVII wieku.
Takie prawo propinacji posiadał Jerzy August Wandalin Mniszech (1715-1778), marszałek nadworny koronny, kasztelan krakowski, który w XVIII w. był właścicielem dóbr dukielskich i działających tu browarów i gorzelni. Budynek browaru, który w stanie ruiny przetrwał do dziś, usytuowano od wschodniej strony kompleksu pałacowo-parkowego, przy ujściu Dukielki (Dukiełki) do Jasiołki, która miała zapewniać wodę potrzebną do warzenia piwa. Do budowy browaru użyto materiałów pochodzących z rozbiórki oskarpowań fortyfikacji zamkowych. W tym okresie magnacka familia Mniszchów przyczyniła się do zbudowania świetności Dukli. W latach 1764 i 1765 przebudowali wcześniejszą budowlę o charakterze obronnym w otwarte założenie pałacowo-parkowe w stylu francuskim w typie entre cour et jardin. Browar zatem powstał po tym czasie, podawana jest w opracowaniach data 3 ćw. XVIII stulecia. Obiekt jest dobrze widoczny w kształcie wydłużonego prostokąta na mapie topograficznej Galicji, tzw. mapie Miega, sporządzonej w latach 1779 – 1783.
Mapa topograficzna Galicji, tzw. mapa Miega, sporządzona w latach 1779 – 1783.
Ziemiańskie browary najczęściej były wydzierżawiane przedsiębiorcom żydowskim, szczególnie w miastach i miasteczkach, gdzie stanowili nierzadko większość mieszkańców.
Tak też było z browarem Jerzego Mniszcha w Dukli, potwierdzają to trzyletnie kontrakty jakie zawierał „Mocą Instrumentu Komisarskiego…” na arendy browarne i karczmy w latach 1772 do 1778, najpierw z samym Starozakonnym Jakubem Izraelowiczem, a następnie z Izraelowiczem i Heyzlem Herszkowiczem. Takie dzierżawy stanowiły jeden z ważniejszych źródeł dochodu galicyjskiego ziemiaństwa. Ewaryst Andrzej Kuropatnicki, kasztelan bełski, geograf i heraldyk w dziele Geografia albo dokładne opisanie Królestw Galicji i Lodomerii wydanym w 1786 r. pisze o Dukli:
„Miasto dziedziczne hrabiów Ossolińskich, przedtem hrabiów Mniszchów i pałacem nie tak wspaniałym, jak we wszystkie wygody obfitym, ogrodem obszernym, w około murowanym, młynem i browarem i wspaniałością podobnym pałacom…”
Wzmianka o browarze świadczy o jego funkcjonowaniu i produkcji piwa po przejściu Dukli w ręce nowych właścicieli miasta.
Prawie przez cały wiek XIX aż do 1925 r. Dukla była w posiadaniu hrabiów Męcińskich, którzy przyczynili się do rozbudowy browaru. Około poł. XIX w. dobudowane zostało piętro z użyciem cegły. Browar, podobnie jak na mapie Miega, zaznaczony jest na mapie katastralnej z 1851 roku. W tym czasie, a dokładnie w latach 1852- 54 zarządcą browaru był Józef Kossyna, co potwierdza zachowane w zbiorach prywatnych świadectwo służby w Skarbie Hrabstwa Dukli podpisane przez Cezara hr. Męcińskiego, ówczesnego właściciela majątku.
Browar uległ zniszczeniu podczas pożaru jaki wybuchł 22 września 1895 roku. Z zapisów w kronice Dukielskiej Straży Ogniowej wiemy, że pożar był groźny, wielu strażaków odniosło oparzenia, za które wypłacono im po 5 złotych reńskich odszkodowania. Budynek został odbudowany w 1900 roku, lecz podczas I wojny światowej, w 1915 r. znowu spłonął. Po wojnie ponownie go odremontowano i nadal działał. Według informacji zawartej w Skorowidzu Przemysłowo-Handlowym Królestwa Galicji od 1.10.1910 do 30.09.1911 w kraju czynne były 92 browary, w których wyrabiano 1 mln 583 tys. hl piwa, przy czym w samym okresie 1909-1910 działało 98 browarów, w których wyrabiano 1 mln 431 tys. hl. Pomimo, że w ciągu ostatniego roku ubyło w Galicji 6 przedsiębiorstw, to produkcja piwa wykazywała tendencję wzrostową, oznaczało to że pozostałe funkcjonujące browary wytrzymywały konkurencję z browarami pozagalicyjskimi. Do tej grupy zaliczał się dukielski browar Męcińskich dzierżawiony wówczas przez Weinbergera Lezera Mendela. Nic nie wiadomo o wielkości produkcji, ale na pewno była zbliżona do możliwości innych tego typu przedsiębiorstw funkcjonujących w tym regionie, czyli jakieś dwa-trzy może cztery tysiące hektolitrów rocznie. Piwo rozlewano do butelek o pojemności 0,5 litra i większych, tj. 0,7 litra, i rozwożono po okolicznych karczmach.
Dzierżawcy, którymi byli okoliczni przedsiębiorcy, zmieniali się dosyć często, wskazują na to chociażby nazwiska w różnych zestawieniach wytłoczone na zachowanych butelkach: Ehrenreich i Weinberger, Wietchner, Ehrenreich i Horowitz, następnie B.J. Wietchner, B.J. Wietchner i Syn. W różnym stanie zachowania, ale ocalały także butelki z nazwiskiem samego właściciela browaru Adama hr. Męcińskiego (syna Cezara).
Po śmierci Adama Męcińskiego (14.01.1925), nowym właścicielem Dóbr Dukielskich został małoletni Stanisław Tarnowski, pełnomocnictwo sprawowali jego rodzice, Wanda z Zamoyskich Tarnowska i Hieronim Tarnowski. Roman Nidecki, zarządca majętności dukielskiej w listach do hrabiów Tarnowskich wielokrotnie nadmienia o browarze. W listach z lutego i marca 1925 r. zostały m.in. zawarte informacje dotyczące dzierżawy browaru, pisze o poszukiwaniu dzierżawcy w Czechosłowacji, informuje też o rozmowach w tej sprawie z firmą Mendel Weinberger i Izydor Landau w Krakowie (Weinberger był przez 13 lat dzierżawcą browaru w Dukli z Ehrenreichem). Z późniejszych listów dowiadujemy się o staraniach zarządcy u starosty Rappe w Krośnie w sprawie udzielenia konsesyi szynkarskiej, a szczególnie co do piwa ze względu na nasz browar piwny w Dukli, a także że browar miał swoją lodownię, oraz o domku stojącym obok browaru, który przeznaczono na pomieszczenia dla robotników tartaku. Korespondencja pod koniec lat 30-tych była już kierowana do Browaru Stanisława hr. Tarnowskiego.
Browar po II wojnie światowej został częściowo przebudowany i pełnił funkcje mieszkalne, użytkowany był też przez GS, również jakiś czas miał w nim swoją siedzibę klub „Przełęcz Dukla”. W dokumentacji z 1963 r. znajdującej się w Wojewódzkim Urzędzie Zabytków z/s w Przemyślu Delegatura w Krośnie zawarty jest opis techniczny tego obiektu, podana jest powierzchnia 715 m² i kubatura wynosząca 7865 m³. Jako właściciel figuruje Prezydium MRN w Dukli. Podane są też trzy nazwiska jego lokatorów.
W opisie obiektu zaznaczono, że został wzniesiony w XVIII w. i gruntownie przerobiony w XIX w. Dalej czytamy:
Murowany z kamienia łupanego i cegły o ścianach pierwotnie potynkowanych. Nadbudowany z cegły ok. poł. XIX w. Na planie silnie wydłużonego prostokąta, piętrowy. Podpiwniczony; piwnice częściowo wychodzące poza obręb budynku, niedostępne, sklepione kolebkowo. Układ pomieszczeń parteru i piętra jedno i dwutraktowy. W jednym z pomieszczeń parteru sklepienie żaglaste, w pozostałych sufity. Elewacje dłuższe 12 i 13-osiowe o nieregularnym rozłożeniu osi. Kondygnacja piętrowa zaznaczona lekką odsadzką muru. Nad niektórymi oknami I p. zachowane odcinkowe nadokienniki. Dach niski dwuspadowy, kryty blachą i papą.
Znajdziemy też informacje o stanie zachowania budynku, miał lekko zniszczony dach, pomieszczenia piwnic i parteru zdewastowane, mury spękane o opadających całymi połaciami tynkach, wyrwane podłogi, brak sufitów oraz stolarki drzwi i okien.
W latach 60-tych budynek zaczął stopniowo popadać w ruinę, zawalił się dach oraz ściany wewnętrzne. Próby odbudowy browaru pod koniec lat 70-tych zakończyły się niepowodzeniem. W latach 80-tych dukielskie Muzeum czyniło starania o odbudowę tego obiektu. Z tych lat pochodzą opisy techniczne i projektowe wykonane przez PP Pracownie Konserwacji Zabytków Oddział w Rzeszowie pod kątem adaptacji tego obiektu na schronisko młodzieżowe i zaplecze techniczne Muzeum.
Kolejne zabiegi nie zmieniły losów tej budowli i nadal jest w stanie ruiny.
autor: Aleksandra Żółkoś
A. Żółkoś, Dukla wpisana w dzieje piwowarstwa, „Dukla.pl/Dukielski Przegląd Samorządowy” 2020, nr 10, s. 8-10.
szlak składa się z 18 punktów i oparty jest na urządzeniach Totupoint;
