Grybów – Nowy Łupków – Rzeszów

Niebieski szlak turystyczny, zwany inaczej szlakiem granicznym, a na odcinku Grybów-Nowy Łupków nosi nazwę im. Kazimierza Pułaskiego, gdyż prowadzi przez tereny, na których swe obozy zakładali i walczyli pod jego dowództwem konfederaci barscy. Ma 445 km i jest drugim pod względem długości szlakiem w polskich górach. Na długich odcinkach przebiega wzdłuż granic ze Słowacją i z Ukrainą. Prowadzi przez Beskid Niski, Bieszczady Zachodnie, Góry Sanocko-Turczańskie, Pogórze Przemyskie, Pogórze Dynowskie. Najwyżej położone miejsce na szlaku to Krzemień 1335 m n.p.m. w Bieszczadach.

Szlak niebieski graniczny im. Kazimierza Pułaskiego – odcinek Grybów-Nowy Łupków
Grybów – Wysowa-Zdrój – Konieczna – Dębi Wierch (664 m n.p.m.) – Przełęcz Beskid (587m n.p.m.) – Ożenna – Huta Polańska – Wielka Góra (731 m n.p.m.) – Baranie (754 m n.p.m.) – Barwinek – Przełęcz Dukielska (500 m n.p.m.) – Czeremcha – Kamień (857 m n.p.m.) – Jasiel – Kanasiówka (823 m n.p.m) – Siwakowska Dolina 701 – Nowy Łupków.

Długość szlaku:

89 km, w tym w woj. Podkarpackim: 73 km, czas przejścia 36 godz.

Główny Szlak Beskidzki im. Kazimierza Sosnowskiego jest najdłuższym pieszym szlakiem w polskich górach. Jego długość wynosi 519 km i przebiega od Ustronia w Beskidzie Śląskim, do Wołosatego w Bieszczadach. Wiedzie przez kilka grup górskich: Beskid Śląski, Beskid Żywiecki, Beskid Makowski, Beskid Wyspowy, Gorce, Beskid Sądecki, Beskid Niski i Bieszczady, pokazując różnorodny krajobraz, a także liczne ciekawostki przyrodnicze i historyczne.

Główny Szlak Beskidzki ma szczególne znaczenie dla uprawiania turystyki górskiej. Jest klamrą spinającą cały obszar polskich Karpat, a jego pokonanie jest znaczącym osiągnięciem dla każdego turysty. Ustanowienie odznaki i jej propagowanie jest ważnym elementem promocji turystyki górskiej, oraz uznania roli PTTK w tworzeniu szlaków turystycznych.

Główny Szlak Beskidzki – odcinek Gmina Dukla:

Polana (651 m) – Chyrowa wieś– Chyrowa (płd. zbocze 694 m) – Kamienna Góra (płn. zbocze 673 m) – Pustelnia Św. Jana z Dukli – Nowa Wieś – Cergowa (716 m) – Lubatowa (Gmina Iwonicz-Zdrój)

Długość odcinka szlaku:

19 km, czas przejścia ok. 7 godzin

         Naszą wędrówkę rozpoczynamy od wznoszącej się na wysokość 651 m Polany, schodzimy do leżącej w dolinie potoku Iwelka Chyrowej. Okolice te związane są z operacją karpacko-dukielską toczącą się we wrześniu 1944 r. Ciężkie walki między Armią Radziecką a Wermahtem, przynoszące ogromne straty po obu stronach, siały duże zniszczenie w Dukli i okolicznych wsiach. Głęboka dolina, ukształtowana w literę V, utrudniała walki i pochłonęła wiele ludzkich istnień, dlatego też została nazwana Doliną Śmierci.

         Z Polany schodzimy stromym zejściem – na odcinku ok. 1 kilometra tracimy 230 m wysokości. W Chyrowej znajduje się zabytkowa drewniana cerkiew oraz wyciąg narciarski z restauracją. W miejscowości znajduje się osiem obiektów noclegowych, w tym gospodarstwa agroturystyczne i zajazd.

Szlak biegnie przy cerkwi, przy której znajduje się obelisk Jana Pawła II, następnie przecina się z potokiem Iwelka i prowadzi wzdłuż strumienia drogą szutrową. Przez ok. 1km szlak wiedzie drogą asfaltową, by tuż przed skrzyżowaniem skręcić w leśną drogę zamkniętą szlabanem. Należy tutaj zwrócić uwagę na oznakowanie, gdyż szlak początkowo odbija z szerokiej drogi w lewo, by następnie przeciąć ją i poprowadzić ku Kamiennej Górze (673 m n.p.m.). Po dwudziestominutowej wędrówce dochodzimy do żółtego szlaku łącznikowego, którym możemy dotrzeć do Dukli przez Chyczki i Kardasz. Odcinek przez majestatyczny las do Pustelni św. Jana jest bardzo malowniczy i przyjemny. Na odcinku 1 km szlak czerwony biegnie z zielonym szlakiem prowadzącym z Pustelni do niebieskiego szlaku granicznego lub dalej do Krajnej Porubki po słowackiej stronie.

Na trasie najpierw wyłania się jedna ze stacji drogi krzyżowej, a następnie po prawej stronie zza zieleni drzew wyrasta drewniany domek pustelnika i kamienny kościółek. U podnóża w kamiennej grocie obficie bije źródełko ze święta wodą.

Szlak wiedzie w dół dróżką asfaltową, by po chwili odbić w lewo do doliny rzeki Jasiołki. Przechodzimy przez ruchliwą drogę, na most w Nowej Wsi i dalej drogą pnącą się w górę za niebieską kapliczką.

    W niedługim czasie rozpoczną się prace związane z budową S19, w związku z tym odcinek będzie miał zmieniony przebieg.

    Po drodze znajduje się drewniana wiata turystyczna z miejscem na ognisko. Dalej wędrujemy między domostwami, przez pięknie ukwiecone łąki, z widokiem na kamieniołom w Lipowicy na Kilanowskiej Górze.

Następnym punktem naszej wędrówki będzie Królowa Cergowa z wieżą widokową na najwyższym szczycie. W pobliżu szlaku znajduje się utworzony w 1957 roku Rezerwat Cisy w Nowej Wsi o powierzchni 2,18 ha. Rezerwat jest pozostałością masowo niegdyś występujących zespołów cisa pospolitego w Beskidzie Niskim w kompleksie leśnym bukowo-jodłowym z domieszką jaworu, dębu i grabu. Położony jest on na południowo-zachodnim zboczu Góry Cergowej (na wysokości 430–470 metrów n.p.m.) w miejscu zwanym Górą Łaz. W lesie bukowym rośnie 45 cisów, w większości w formie drzewiastej. Największy ma wysokość 10 metrów i ok. 0,6 metra w pierśnicy. Cisy występują także po drugiej stronie Cergowej, na północnym jej stoku, w rezerwacie „Tysiąclecia na Górze Cergowej”. Runo leśne tworzą gatunki typowe dla zespołów buczyny karpackiej, a wśród nich rośliny chronione, jak np. lilia złotogłów, pokrzyk wilcza jagoda i wawrzynek wilczełyko.

Podejście na szczyt (716 m n.p.m.) jest bardzo strome – na odcinku 2 km pokonujemy ok. 300 m kaskadowym, trudnym podejściem. Szlak do wieży widokowej wiedzie aleją buczynową, która w okresie jesiennym zachwyca wzrok wędrowca wielobarwnym obrazem. Docieramy do miejsca, gdzie trasa czerwona łączy się z żółtym szlakiem (Dukla-Zawadka Rymanowska-Stasiana). Od tego miejsca wspinamy się 300 metrów, by po chwili wyłoniła się okazała drewniana wieża widokowa z lunetą panoramiczną. Wieża widokowa została zaprojektowana tak, aby kształtem przypominała obiekty wiertnicze typu kanadyjskiego mocno związane z naszym naftowym terenem. Na szczycie znajduje się również krzyż milenijny oraz pomnik upamiętniający Ryszarda Majkę „Mauzera” – miłośnika gór i działacza PTTK.

Schodząc granią w kierunku Lubatowej wędrujemy przepiękną aleją buczynową, która początkiem czerwca otulona jest błogo pachnącą miesięcznicą trwałą. Znajdujący się po lewej stronie widok stoku Góry Cergowej może zamrozić krew w żyłach, a sceneria pionowego nachylenia stoku może zapaść na długo w pamięć. Należy o tym pamiętać w zimie, kiedy pokrywa śnieżna może zamaskować wyrwy i ubytki. Z najniższego szczytu Góry Cergowej (681 m n.p.m.) schodzimy bardzo stromym zejściem, na którym należy zachować szczególną ostrożność, bo pod błotem, czy liśćmi znajdują się śliskie kamienie. W pobliżu znajduje się jaskinia o nazwie „Gdzie spadł samolot” związana z historią rozbicia się niemieckiego samolotu transportowego z czasów II wojny światowej.

Gmina Dukla kończy się tuż za najniższym szczytem góry Cergowej. Dalej GSB wiedzie do Iwonicza-Zdroju, Rymanowa-Zdroju przez Komańczę, gdzie kończy się spokojny i tajemniczy Beskid Niski, by dotrzeć do punku końcowego szlaku – bieszczadzkiej miejscowości Wołosate.