Pustelnia św. Jana z Dukli – Czerteż Mszański (674 m n.p.m.) – Dziurcz (589 m n. p.m.) – Tylawa – Stasiane – Ostra (687 m n.p.m.) – Zyndranowa (Muzeum Kultury Łemkowskiej) – Barwinek – Przełęcz Dukielska (500 m n.p.m.) – Krajná Porúbka

długość szlaku: 22,1 km, czas przejścia: 7 godz.

PRZEBIEG SZLAKU PUSTELNIA ŚW. JANA Z DUKLI W TRZCIANIE – KRAJNÁ PORÚBKA

Transgraniczny szlak oznakowany kolorem zielonym jest mało uczęszczany, pomimo, że jest bardzo ciekawy i malowniczy, a tym co zapada w pamięć po wędrówce to potęga tutejszych lasów.

Szlak rozpoczyna się na wzgórzu Zaśpit przy Pustelni Świętego Jana z Dukli w Trzcianie – miejscu związanym z kultem świętego. Kościółek na Puszczy został wzniesiony początkiem XX. wieku. Jest trzecią kaplicą w historii tego miejsca. Pustelnia założona została po beatyfikacji bł. Jana z Dukli w 1769 r. dzięki Marii Amalii z Bruhlów Mniszchowej. Legenda głosi, że Marii Amalii, właścicielce Dukli, św. Jan objawił się we śnie, polecając jej wybudować na miejscu swej pustelni kaplicę. Murowana kaplica spłonęła w 1883 roku. W jej miejsce w 1887 roku z fundacji Cezarego Męcińskiego wzniesiono nową drewnianą kaplicę. Trzecią, zachowaną do dnia dzisiejszego neogotycką murowaną kaplicę, zbudowano w latach 1906-1908 staraniem gwardiana dukielskich bernardynów Ambrożego Ligasa, według projektu o. Kamila Żarnowskiego.  Znajdująca się w niej polichromia przedstawiająca życie bł. Jana, namalowana została przez sanockiego malarza Władysława Lisowskiego.

Obok świątyni znajduje się drewniany dom rekolekcyjny, tzw. dom pustelnika oraz taras ze sztuczną grotą, mieszczącą źródełko, z którego pielgrzymi czerpią świętą wodę.

Na ścieżkach wokół świątyni rozmieszczono kapliczki Drogi Krzyżowej.

Stawiając pierwsze kroki na zielonym szlaku zanurzamy się w leśną gęstwinę, dającą ukojenie i przybliżającą piękno natury. Początkowo szlak zielony łączy się ze szlakiem czerwonym, by u podnóża Kamiennej Góry (673 m n.p.m.) rozwidlić się i wspiąć do góry stromym podejściem. Następnie szlak biegnie grzbietem, gdzie trzeba zachować ostrożność, gdyż wschodni stok z wychodniami skalnymi jest bardzo stromy, w paru miejscach niebezpiecznie spadzisty.

Trasa wiedzie przez Czerteż Mszański (674 m n.p.m.) i Dziurcz (586 m n.p.m.) w kierunku bezimiennego szczytu, gdzie przeprowadzona wycinka odsłoniła widok na Piotrusia, Ostrą i Przełom Jasiołki. W tym miejscu szlak odbija w lewo i stromym zajściem, urozmaiconym ostrymi zakrętami, schodzi na polanę. Tuż przed drogą krajową znajduje się kolejna malowniczo ukwiecona i pachnąca polanka. Szlak wiedzie dalej drogą do Jaślisk przy zajeździe Bartnik i obok pola namiotowego Drymak, a następnie przy polu namiotowym Stasiana wiedzie na Ostrą (687 m n.p.m.). Pod Ostrą znajduje się ciekawa ścieżka przyrodnicza „W Przełomie Jasiołki”.

Szlak zielony na Ostrą Górę prowadzi drogą szutrową wzdłuż rzeki Jasiołki, następnie przy wejściu na ścieżkę edukacyjną odbija w prawo i 0,7 km prowadzi drogą przy potoku Zwadływka by odbić w kamienistą drogę zrywkową. Wędrujemy na najwyższy punkt góry 1,2 km, a suma podejść wynosi 242 m. Na szczycie znajduje się ławeczka postawiona przez SKPB Rzeszów oraz wzniesiony przez leśników pomnik Matki Bożej. Nie spodziewajmy się tutaj zapierających dech w piersi widoków. Ze szczytu schodzimy ostro w dół i po przejściu 1,2 km dochodzimy do rozwidlenia szlaków tuż pod szczytem Czerownego Horbu (616 m n.p.m.) – w tym miejscu rozpoczyna się 10-cio km żółty szlak prowadzący na Tokarnię i Kamień nad Jaśliskami, oraz odbija w prawo zielony szlak do Zyndranowej, który biegnie tym fragmentem z Transbeskidzkim Szlakiem Konnym Brenna-Wołosate. W okolicach Wysokiego Działu jest droga zrywkowa, przez co wędrówka jest utrudniona przez błoto i koleiny. Wychodzimy na malowniczą polanę, z której widać wieżę widokową na Przełęczy Dukielskiej.

Następnie schodzimy koło starego cmentarza i miejsca po dawnej cerkwi rozebranej po wojnie oraz przy muzealnej chatcie żydowskiej – z czterech rodzin żydowskich hitlerowską okupację przeżył tylko jeden chłopiec, Samuel, którego uratowała polska rodzina z okolic Gorlic. Pozostali zostali rozstrzelani w pobliskim lesie Błudna koło Barwinka, gdzie znajduje się zbiorowa mogiła 520 Żydów. Ponadto we wsi mieszkały 4 rodziny cygańskie, a pozostali mieszkańcy to Łemkowie. Przy chacie znajduje się pomnik upamiętniający zamordowanych Żydów z Zyndranowej i okolicy.

Szlak schodzi do wsi Zyndranowa, położonej w sercu Beskidu Niskiego, tuż pod głównym grzbietem Karpat. Wieś otoczona jest górami, porośniętymi lasami, poprzecinanymi górskimi potokami. Efektem jest przepiękny krajobraz całej okolicy, będący częścią Jaśliskiego Parku Krajobrazowego. Zabudowania ciągną się wzdłuż potoku Panna. Za datę powstania miejscowości przyjmuje się drugą połowę XIV wieku.

Są dwie teorie na temat nazwy miejscowości, odnotowane w cerkiewnych szematyzmach z 1936 roku. Jedna wersja mówi o Zyndramie z Maszkowic, który to w czasie bitwy pod Grunwaldem wziął do niewoli grupę wołoskiej piechoty. Jeńcy zostali skierowani przez Zyndrama do wyrębu lasów w Karpatach, które otrzymał od króla Jagiełły za zasługi wojenne. Ze względu na istnienie osady już przed bitwą pod Grunwaldem, wersja ta jest mało prawdopodobna. Według innej wersji, popartej zapiskami pisarza gromadzkiego Teodora Kukieły i nauczyciela Józefa Bajko, nazwa wsi pochodzi z języka niemieckiego od słowa zendra (ruda żelaza) i nawiązuje do odkrytych tutaj złóż, a że kopalnia była nowa, stąd zendra-nowa.

Z zielonego szlaku bardzo malowniczo przedstawia się pierwsza na Łemkowszczyźnie cerkiew prawosławna  wzniesiona po II wojnie światowej – pw. św. Mikołaja. Cerkiew jest murowana, ale kształtem nawiązuje do tradycyjnego typu drewnianej cerkwi łemkowskiej.

W pobliżu znajduje się jedyne tego typu w Polsce Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej, w którym znajdują się ekspozycje etnograficzno-historyczne, a także zbiór militariów – pamiątek po bitwie o Przełęcz Dukielską z 1944 r.

We wsi znajduje się kapliczka – kościółek katolicki, chatka studencka i baza namiotowa SKPB Rzeszów, a także dom ludowy z remizą strażacką.

         Szlak dalej prowadzi nad Zyndranową, gdzie roztacza się malowniczy widok na cerkiew zanurzoną w zieloną gęstwinę i prowadzi (fragmentami gęsto zarośniętą ścieżką) do drogi krajowej na Słowację – 0,7 km odcinek wzdłuż ruchliwej drogi, z której skręcamy w prawo, dochodząc do szlaku granicznego oznaczonego kolorem niebieskim. Wchodzimy w Aleję Dworską, którą tworzy szpaler starych drzew. Następnie szlak wiedzie wzdłuż linii wysokiego napięcia dobrze utwardzoną drogą, odbija w prawo, dochodząc do granicy polsko-słowackiej do Porubskiego Sedla, przez 0,2 km biegnie z czerwonym słowackim szlakiem długodystansowym Východokarpatská magistrala, następnie odbija w prawo i 1,4 km wiedzie do Krajnej Porúbki, wsi położonej w Obszarze Chronionego Krajobrazu Karpaty Wschodnie. W pobliżu szlaku znajduje się cmentarz z I wojny światowej i współczesna murowana cerkiew prawosławna.

Szlak zielony jest szlakiem transgranicznym, łączącym Polskę i Słowację. Jest  malowniczy i bogaty w różne ciekawostki przyrodniczo-kulturowe. Na szlaku nie spotkamy wielu turystów, ale za to zanurzymy się w tajemniczą opowieść potężnego różnorodnego lasu, dziewiczej przyrody i ciekawej historii pogranicza polsko-słowackiego.