Gmina Dukla

Herb Dukli o białym polu herbowym przedstawia trzy rogi myśliwskie koloru czarnego, ułożone w roztrój (w “młynek”). Okucia rogów oraz ich paski są koloru złotego. Herb pochodzi od herbu rodowego Trąby używanego przez rodzinę Jordanów, założycieli miasta. Używany od XVI wieku, identyczny motyw występuje też na pieczęciach miejskich Dukli.

Miejscowości gminy:

BARWINEK – wieś położona w pobliżu granicznego grzbietu Beskidu Niskiego, u wylotu Przełęczy Dukielskiej, na granicy ze Słowacją, przy międzynarodowej drodze E371 na południe Europy.   Założona przez Wołochów w XVI w. U schyłku XIX w. dobra dawniej Micińskich zakupili wiedeńscy przemysłowcy Thonetowie. Pracował tu duży tartak. Wyrabiano tu elementy do giętych mebli i drzazgi do zapałek. Miejscowość zniszczona w czasie walk o Przełęcz Dukielską w 1944 r. Na północ od wsi u podnóża Błudnej,  za doliną potoku Szeroki znajduje się zbiorowa mogiła ponad 500 Żydów z Dukli, Jaślisk, Rymanowa, rozstrzelanych przez Niemców 13 sierpnia 1942 roku. Obecnie znajduje się tam pomnik. Na zachód od wsi znajduje się rezerwat przyrody „Modrzyna”(resztka dawnego lasu modrzewiowego). Przed Domem Ludowym w Barwinku znajduje się obelisk poświęcony żołnierzom Wojsk Ochrony Pogranicza  pełniących służbę w ochronie granicy w latach 1918-2007. Obelisk został odsłonięty we wrześniu 2011 r.

CERGOWA – wieś podmiejska, od Dukli oddzielona rzeką Jasiołką. Wieś lokowana była na prawie niemieckim w 1359 r. Na południe od wsi u podnóża Góry Cergowej, wśród lasu, znajduje się tzw. „Złota Studzienka”, miejsce gdzie według podania przebywał św. Jan z Dukli. Znajduje się tam kapliczka. Od parkingu do kapliczki biegnie  ścieżka przyrodnicza do „Złotej Studzienki”, Można tu dojechać z Dukli przez przysiółek Cergowej – Zakluczynę lub dojść z rynku żółtym szlakiem. Ścieżka ma kształt pętli długości 4 km. Czas przejścia to ok. 2 godziny. We wsi ( z lewej strony przy drodze do Złotej Studzienki idąc od Dukli) znajdują się ruiny dworku, w którym urodził się przypuszczalnie Jan Zygmunt Skrzynecki – jeden z przywódców postania listopadowego.

Na szczycie góry Cergowej wybudowana została drewniana wieża widokowa. Wieża widokowa jest drewnianą budowlą o wysokości 21,72 m (do szczytu krokwi), posiada 4 poziomy użytkowe. Powierzchnia zabudowy wieży wynosi 90 m2. Do wieży można dojść z kilku stron: czerwonym szlakiem z Lipowicy, od Cergowej – Zakluczyny Szlakiem Papieskim (do Złotej Studzienki połączony jest ze ścieżką przyrodniczą do „Złotej Studzienki”, od Zawadki Rymanowskiej szlakiem żółtym i od Jasionki z przysiółka „Przylasek”.

CHYROWA – wieś w dolinie potoku Iwielka w Beskidzie Dukielskim 10 km od Dukli, założona w XIV w.  Głęboką v-kształtna dolinę wzgórza od wschodu  otacza Chyrowa (695 m n.p.m.), na zachodzie Dania (605 m n.p.m.), na południu Kiczera. We wsi położona w dolinie zabytkowa cerkiew drewniana z XVIII w. pw. Opieki Matki Bożej (Pokrowy) (obecnie pełni funkcję kościoła katolickiego). Wieś prawie doszczętnie zniszczona w czasie operacji karpacko-dukielskiej, podczas II wojny światowej w 1944 roku.
Z lokalizacja cerkwi związana jest legenda mówiąca o tym,  jak to w cudowny sposób ikona Matki Boskiej, pochodząca z Węgier nie pozwoliła się wywieźć z powrotem wozem zaprzężonym w konie. Wywieziona wozem zaprzężonym w woły powróciła sama w cudowny sposób do Chyrowej i w miejscu gdzie ją znaleziono wybudowano cerkiew.
Cerkiew w końcu lat siedemdziesiątych XX wieku przeznaczona była do rozbiórki, ale dzięki staraniom ks. proboszcza z Iwli Wojciecha Nowotarskiego została uratowana i jest to obecnie kościołem filialnym parafii Iwla. Położenie cerkwi, cudowny obraz sprawia , że w ostatnich latach często wybierana jest na miejsce ślubów. Przez wieś przebiega  szlak czerwony.

Msze św. w obrządku rzymsko-katolickim odbywają się w niedzielę o godz. 9.00

Zwiedzanie cerkwi po uzgodnieniu z kościelnym (dom obok cerkwi).

GŁOJSCE –  położone w dolinie Iwelki, 8 km od Dukli. Po raz pierwszy wymienione w dokumencie Kazimierza Wielkiego wydanym we Włodzimierzu, na mocy  którego stały się własnością Kobylańskich. W okresie międzywojennym wraz z pobliską Draganową były ośrodkiem ruchu ludowego. W 1937 r. jej mieszkańcy brali udział w strajku chłopskim, uczestniczyli w manifestacjach w Dukli. W okresie II wojny światowej, w czasie operacji karpacko-dukielskiej tu koncentrował się przed natarciem korpus kawalerii gen. Baranowa, tu nastąpiła również koncentracja 25 korpusu pancernego 70 dywizji piechoty. W wyniku działań wojennych wieś została prawie doszczętnie zniszczona. Obecnie wieś jest dobrze zagospodarowana. We wsi znajduje się kościół, wybudowany w latach siedemdziesiątych XX wieku.

IWLA – położona na zachód od Dukli odległości 5 km, w dolinie rzeki Iwełka. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z XIV w. Na północ od wsi na stokach Gór Iwelskich znajduje się przysiółek Helenówka. Odkryte tu zostały ciekawe stanowiska archeologiczne ceramiki sznurowej. W czasie I wojny światowej miały tu miejsce krwawe walki w grudniu 1914 roku i 6 maja 1915 roku. W dniach 12-14 września 1944roku miała tu miejsce słynna, górska bitwa pancerna. Przeszło tędy od Głojsc natarcie kawaleryjskie korpusu gen. Baranowa. Oddziały czechosłowackie w bardzo trudnych warunkach atmosferycznych zdobyły Iwlę i Chyrową. Iwla została zniesiona z powierzchni ziemi. Teren ten po wojnie nazwano „Doliną Śmierci”. Dzisiaj wieś jest odbudowana, we wsi nowo wybudowany kościół. 2 km od drogi powiatowej  na polanie (Iwla Łazy-Kat) w 2007 r. mieszkańcy postawili krzyż, jako podziękowanie za ocalenie z pożogi wojennej podczas działań wojennych w czasie operacji karpacko-dukielskiej we wrześniu-październiku 1944 roku, w czasie II wojny światowej. Do Krzyża Wdzięczności organizowana jest co roku pielgrzymka w trzecią sobotę maja. Na wzgórzu 534 pomnik żołnierzy walczących na tym terenie w czasie operacji karpacko-dukielskiej. Przy Domu Ludowym obelisk upamiętniający żołnierzy i cywilów, którzy zginęli w Dolinie Śmierci w czasie operacji-karpacko-dukielskiej.

JASIONKA – wieś w Beskidzie Dukielskim, kościół murowany z XVIII w. z XIX – wieczną dzwonnicą. Przez wieś przebiega szlak czerwony (główny szlak beskidzki) i znakowany w 2006 r.  szlak papieski. Od Jasionki można od przysiółka Przylasek dojść na szczyt góry Cergowej, gdzie obecnie znajduje się wieża widokowa.

MSZANA – położona na zachód od Tylawy, w dolinie potoku Mszanka, w odległości 13 km od Dukli. Znajdują się tu zabudowania po PGR. W wyniku restrukturyzacji rolnictwa część z tych obiektów została wydzierżawiona. Znajduje się tu gospodarstwo ekologiczne FIGA Waldemara i Tomasza Maziejuków produkujące  m. in. sery kozie. Dwa gatunki serów: bryndza kozia i ser kozi wołoski jako tradycyjne produkty lokalne znajdują się Liście Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Przejdź na stronę internetową miejscowości Mszana…

LIPOWICA – stokach góry Kilanowskiej znajdują się kamieniołomy. Znajduje się tu największe skupisko jaskiń szczelinowych w pobliskich Karpatach fliszowych. Na obszarze 200X300m zinwentaryzowano – 54 jaskinie. Na osuwisku południowym największa jest Jaskinia Kacza i Jaskinia św. Jana (łączna długość korytarzy 50 m każda). Na drugim osuwisku 200 m na północ – Gangusiowa Jama (długość korytarzy 190 m, głębokość 11 m) i Lipowicka Szczelina (długość 105 m, głębokość 10 m). W Lipowicy znajduje się również kamieniołom, w którym pozyskiwane są i przerabiane kruszywa mineralne na potrzeby drogownictwa i budownictwa. Jest to największy na Podkarpaciu producent kruszyw drogowych.  Kamieniołomem zarządza Przedsiębiorstwo Produkcji Materiałów Drogowych sp. z o.o. w Rzeszowie.

ŁĘKI DUKIELSKIE – wieś w Beskidzie Dukielskim na północ od Dukli. Wraz z przysiółkami : Myszkowskim i Pałacówką są jedną z największych wsi w okolicy. Znajdują się tu dwa kościoły: rzymskokatolicki i polski kościół narodowy.
W czasie II wojny światowej, szczególnie w 1944 roku koncentrowały się tu oddziały partyzanckie AK, działające w ramach „Burzy”, natomiast we wrześniu przeszła cześć sowieckiego natarcia na Kobylany, Draganowa i Głojsce, na południe od wsi w rejonie wzgórza Franków boje toczył I Korpus Czechosłowacki.  Na placu przed kościołem rzymsko-katolickim we wrześniu 2017 roku odsłonięto dwa obeliski, jeden z okazji 1050 lecia Chrztu Państwa Polskiego, drugi z Tablicą Konspiracji Niepodległościowej.
Przy parafii polskokatolickiej pw. „Dobrego Pasterza z okazji 90 lecia jubileuszu istnienia została utworzona Izba Pamięci w celu zachowania dziedzictwa kulturowego i historycznego Parafii. Urządzane są tam wystawy czasowe, spotkania z zasłużonymi ludźmi dla kultury, szczególnie religijnej i promujących ideę ekumenizmu. Część eksponatów i gablot poświęcona będzie ekumenizmowi – w wymiarze ogólnoświatowym, polskim i naszym lokalnym.

NADOLE – miejscowość przy drodze Dukla – Nowy Żmigród, przedmieście Dukli. Pierwsza wzmianka o Nadolu pochodzi z 1366 roku. Po otrzymaniu przez Duklę praw miejskich była jej przedmieściem (Przedmieście Niżne). Pod nazwą Nadole miejscowość występuje od XVII wieku. Od 1934 roku wieś była siedzibą władz gminy, do której wchodziło 12 wsi. Podczas operacji karpacko-dukielskiej Nadole zostało w znacznej części zniszczone. We wsi znajdowała się zabytkowa kapliczka „Barbarka”, która w 2009 roku została przeniesiona do Dukli, a w miejscu gdzie się znajdowała stoi jej zmniejszona kopia.

NOWA WIEŚ – wieś nad Jasiołką u podnóża góry Cergowej. We wsi jest mało domów ze względu na zakaz budowania, wydanego w związku z planami budowy zapory na Jasiołce. Przez Nową Wieś przebiega czerwony szlak pieszy (główny szlak beskidzki), którym można dojść: na zachód przez Pustelnię św. Jana z Dukli do Chyrowej, na wschód przez górę Cergową, mijając na szczycie góry wieżę widokową, do Iwonicza Zdroju. Tuż nad wsią na zboczu góry Cergowej rezerwat  przyrody „Cisy w Nowej Wsi”.

OLCHOWIEC – wieś nad potokiem Wilsznia w Beskidzie Dukielskim( 16 gospodarstw). Założona w połowie XVI wieku na prawie wołoskim. Zabytkowa cerkiew, p.w. Przeniesienia Relikwii św. Mikołaja, kamienny mostek, chałupy łemkowskie (wśród nich chałupa Tadeusza Kiełbasińskiego ze zbiorami pamiątek łemkowskich i huculskich – stroje, modele cerkiewek i sprzęty gospodarstwa domowego, zajęć rolniczych i pasterskich oraz zajęć pozarolniczych – urządzona na izbę regionalną, zbiory bibliograficzne tematu: Łemkowszczyzna, Huculszczyzna liczące ponad 4 tys. pozycji). Zwiedzanie po uzgodnieniu z gospodarzem od wiosny do jesieni, Od 1991 r. odbywają się tu doroczne obchody święta parafialnego tzw.  kermeszu (odpustu) w sobotę i niedzielę najbliższa 20 maja, jest to uroczystość religijno-kulturalna. Urządzane są wystawy i  występy zespołów ludowych. Znajduje się tam, wydzielona z części szlaku żółtego i poszerzona o część nową, ścieżka przyrodniczo-historyczna „Olchowiec” o długości 11,5 km. Ścieżka ma kształt pętli i łączy się ze szlakiem żółtym po stronie słowackiej na szczycie Baraniego tworząc szlak transgraniczny. Ścieżka wyposażona jest w tablice informacyjne, ławki, miejsca na ogniska z ławkami, kierunkowskazy i drogowskazy. Nowością w naszej gminie jest mobilny przewodnik po ścieżce  z wykorzystaniem nowoczesnej technologii opartej na działaniu w terenie nowoczesnych nadajników radiowych (Bluetooth).Na tablicy informacyjnej przy Domu Ludowym w Olchowcu jest podane „krok po kroku” jak ściągnąć aplikację.

Izba pamięci – prywatna własność Tadeusza Kiełbasińskiego. Czynne od IV do IX codziennie. Wstęp wolny. Olchowiec 23, 38-450 Dukla, tel. 691-098-955

RÓWNE – wieś położona przy drodze z Miejsca Piastowego do Dukli. Założona przez króla Kazimierza Wielkiego na prawie magdeburskim. Pod koniec XIX w. wykryto tu złoża ropy naftowej. Obecnie w zdecydowanej większości wyeksploatowane. Warto zobaczyć kościół neogotycki z 1900 r. z częściowo barokowym wystrojem wnętrza(prawy boczny ołtarz z 1730 r.).Pomnik 6 mieszkańców zamordowanych przez Niemców w lipcu 1944 r. na cmentarzu parafialnym w Równem.

TEODORÓWKA – miejscowość położona przy bocznej drodze z Dukli do Wili. Prawdopodobnie pierwotnie zwała się Przedmieście Wyżne. Pod ta nazwą przeszła pod koniec XVI w. w ręce Męcińskich.  Obecna nazwa pochodzi od imienia córki Jana Męcińskiego Teodory. W czasie walk w 1944r. znalazła się na odcinku najkrwawszych zmagań. Odbudowana po wojnie. Przez Teodorówkę   przebiega czerwony szlak rowerowy rozpoczynający się w Dukli, biegnący w kierunku Iwli, Chyrowej, Mszany, Trzciny, Lipowicy i kończący się w Dukli i Gminny Szlak Rowerowy (niebieski). We wsi wiele ciekawych murowanych kapliczek.

TRZCIANA – wieś położona w dolinie Jasiołki, przy szosie z Dukli do Tylawy. Założona na początku XVI w na prawie początkowo wołoskim, potem niemieckim. W 1927 roku w czasie tzw. schizmy tylawskiej znaczna część mieszkańców przeszła na prawosławie. Na zachód od drogi wybudowano prawosławną drewnianą cerkiew, rozebraną po II wojnie światowej. Na uwagę zasługuje XVIIwieczna, murowana cerkiew greckokatolicka p.w. Chrystusa Króla.  Obecnie jest to kościół filialny parafii OO. Bernardynów z Dukli. Posiada pełny ikonostas z połowy XIX w., malowany  przez Jana i Pawła Bogdańskich z Jaślisk. Ich pędzla jest również polichromia.

Pustelnia św. Jana z Dukli znajduje się na wzgórzu Zaśpit. Prowadzi do niej droga asfaltowa z Trzciany (około 2 km) do parkingu pod lasem. Dalej dróżką dochodzi się do Pustelni (około 300m). Założona została w 1769 roku. Znajduje się tu murowana kaplica z 1908 roku, dom rekolekcyjny tzw. “dom pustelnika” i źródło w grocie (obecnie grota odbudowana). Obok Pustelni prowadzi szlak czerwony – wschodniobeskidzki w kierunku Chyrowej i Kontów, zielony na południe w kierunku Barwinka i Zyndranowej, szlak papieski.

Według przekazów św. Jan z Dukli urodził się w 1414 r. i w młodości prowadził życie pustelnicze w okolicznych lasach (m.in. na wzgórzu Zaśpit), około 1435 r. wstąpił do zakonu franciszkanów, a w 1463 do bernardynów. Zasłynął jako wybitny kaznodzieja we Lwowie, gdzie zmarł w 1484 r.. W 1773 roku oficjalnie go beatyfikowano, a w 1997 r. został kanonizowany przez Jana Pawła II podczas jego wizyty w Dukli. Uroczyste odpusty odbywają się w druga sobotę-niedzielę lipca.

Msze święte w kościółku: od V – X w niedzielę: o godz.11.30 i 16.00, w dni powszednie: o godz. 18.00. W niedzielę przed Mszą św. droga krzyżowa o godz. 10.30

TYLAWA – wieś w Beskidzie Dukielskim, przy głównej drodze na trasie do Barwinka. Pierwsza wzmianka pochodzi z XV w. W XIX w. należała do braci Thonetów, działał tu duży tartak. W centrum wsi znajduje się zabytkowa cerkiew murowana z pocz. XVIII w. p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, obecnie kościół. Filialny   parafii p.w. św. Jana z Dukli. Była pierwszą na Łemkowszczyźnie wsią, której mieszkańcy zbiorowo przeszli na prawosławie. Bezpośrednią przyczyną tzw. schizmy tylawskiej był konflikt z miejscowym proboszczem greckokatolickim.

WIETRZNO – wieś w dolinie Jasiołki, oddalona 5 km od Dukli, przy drodze z Dukli na Zręcin.  Znaleziska z epoki neolitu (4 tys.-2 tys. lat p.n.e.), późniejsze z epoki brązu i żelaza (1300- 400 lat p.n.e.), całopalne cmentarzysko kurhanowe w lesie  miedzy przysiółkami Banią, a Łazami oraz z okresu wpływów rzymskich (I-IV w.n.e.). w okresie wczesnośredniowiecznym istniał tu gród obronny, datowany na X-XII w. Najwcześniejsza wzmianka o Wietrznie pochodzi z 1227 roku. W latach osiemdziesiątych XIX wieku odkryto tu „olej skalny” – ropę naftową, powstały kopalnie czynne do dziś. Od 1888 r. działała w Wietrznie , przeniesiona z Ropianki, zawodowa szkoła nafciarska – Praktyczna Szkoła Wiercenia kanadyjskiego.  W czasie II wojny światowej Wietrzno było ośrodkiem ruchu oporu. Na uwagę zasługuje XVIII wieczny  drewniany kościółek pw. św. Michała Archanioła z późnobarokowym wystrojem, stojący malowniczo na wzniesieniu w otoczeniu starodrzewów. W kościele znajduje się obraz uznany za cudowny Matki Boskiej Anielskiej, który wg podań przywędrował z Węgier. Przez Wietrzno przebiegają szlaki rowerowe. Przez górę Grodzisko (na której znajdował się znajdował się wczesnośredniowieczny gród, z wałami o konstrukcji drewniano-ziemnej) przebiega wiele szlaków rowerowych, znajduje się tam także ścieżka historyczno-przyrodnicza „Tam gdzie chadzali wojowie” o dł. 3 km.

ZAWADKA RYMANOWSKA – wieś położona na południe od Dukli, lokowana w XV w. na prawie wołoskim, należała do biskupów przemyskich. W centrum wsi znajduje się drewniana cerkiew greckokatolicka p.w. Narodzenia Bogurodzicy z połowy XIX w. (obecnie kościół) o nietypowej dla Łemkowszczyzny architekturze z dzwonnicą. Wewnątrz polichromia figularna i ikonostas z początku XVIII w.

ZBOISKA – wieś nad Jasiołką na północ od Dukli. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1277 r., gdy była własnością opactwa cysterskiego w Koprzywnicy. W centralnej części wsi murowana kapliczka z XIX w. z rzeźbą św. Antoniego.

ZYNDRANOWA – wieś w Beskidzie Dukielskim, nad rzeką Panną, 2 km na wschód od Przełęczy Dukielskiej. Osada założona podobno przez rycerza Zyndrama z Maszkowic w XV w. Podczas bitwy o Przełęcz Dukielską w czasie II wojny światowej zacięte walki toczono pomiędzy Zyndranową a Barwinkiem. Korpus czechosłowacki poniósł tu wielkie straty. Wieś odznaczona w 1969 r. na wniosek byłego dowódcy korpusu gen. L. Svobody czechosłowackim orderem Rudej Hvezdy. We wsi znajduje się Muzeum Kultury Łemkowskiej z ekspozycją etnograficzno-historyczną oraz pamiątkami bitwy dukielskiej. W pobliżu muzeum znajduje się nowa oddana do użytku w 1985 r. cerkiew prawosławna.

Obecnie zespół muzealny tworzą: chałupa mieszkalno-gospodarcza, koniusznia, chlewik, dom – świetlica, spichlerzyk, wiatrak, kaplica, kuźnia cygańska, konstrukcja traka (piły), żuraw studzienny oraz elementy współczesne: pomniki ku czci ofiar Tallerhofu i obozu w Jaworznie, walk o Przełęcz Dukielską. Zabytkowe obiekty pochodzą z końca XIX i początków XX wieku. Oryginalne jest ich wyposażenie: sprzęty, narzędzia rolnicze, meble, wyroby rzemiosła, stroje, dzieła sztuki ludowej. W budynku koniuszni urządzona jest wystawa historyczna – są tu pamiątki z I i II wojny światowej, głównie broń, mundury, sprzęty wojskowe. W świetlicy prezentowana jest sztuka łemkowska, a wokół zagrody rzeźby będące efektem organizowanych w skansenie plenerów. Wystawa narzędzi i wyrobów kowalskich znajduje się w kuźni. Poza skansenem stoi stara chata żydowska, jedyna ocalała w tym regionie Polski. Tam również urządzono ekspozycję- judaików. W latach 2010-2011 , w ramach realizowanego przez muzeum projektu został wybudowany nowy, murowany pawilon administracyjno-wystawowy, w którym znajduje się również biblioteka.

Co roku, w czerwcu Towarzystwo na Rzecz rozwoju Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej organizuje na terenie skansenu święto kultury i tradycji “Od Rusal do Jana” wspierane finansowo przez Ministerstwo Kultury i Sztuki.

Dzięki pomocy Ministerstwa wydawany jest także kwartalnik muzealny “Zahoroda”. Muzeum, jedyne tego rodzaju w Polsce, wzbogaca kulturę narodową, stanowi też element integrujący łemkowską diasporę.

Muzeum Kultury Łemkowskiej czynne:
Poniedziałek-wtorek, środa, piątek – w godz. 10.00 – 12.00 i 14.00 – 17.00
Czwartek – w godz. 12.00 – 17.00
Sobota – niedziela – w godz. 9.00 – 11.00 i 14.00 – 15.00