Rozmowa Zdzisława Zaniewicza z autorami książki Stanisławem Kalitą i Waldemarem Olszewskim pod tytułem “Mieszkańcy Dukielszczyzny w walce o Niepodległą Polskę”
Z. Zaniewicz: W połowie kwietnia bieżącego roku ukazała się książka pt. Mieszkańcy Dukielszczyzny w walce o Niepodległą Polskę, której autorami są panowie Stanisława Kalita i Waldemar Olszewski. Jest pozycją godną poznania i polecenia ze względu na podjęty temat, a jest on zawarty w tytule. Temat przybliżający czytelnikom fakty z czasów przed ponad wiekiem, gdzie rodziła się w naszym regionie Polska po latach zaborów i niewoli. Poniższa rozmowa ma przybliżyć przyczyny, które wpłynęły na powstanie książki, metodę pracy nad nią i adresatów. Co było motywami podjęcia tego tematu?
W. Olszewski: Chcieliśmy przedstawić ludzi z naszego najbliższego otoczenia, którzy walczyli o niepodległą Polskę. Warto o takich ludziach mówić i brać z nich przykład.
S. Kalita: Poruszamy i przedstawiamy biogramy żołnierzy Niepodległości, nie tylko z Dukli, ale także z całej gminy. Jak się okazuje było ich sporo. To oni tworzyli w odradzającej się Polsce zręby tworzącego się wojska polskiego. W późniejszym czasie stanowili swoista elitę II Rzeczypospolitej. Wielu z nich walczyło także w czasie II wojny światowej.
Z. Zaniewicz: Jak pozyskiwano materiał do publikacji?
S. Kalita: Źródła do tej pozycji były zbierane od bardzo wielu lat. Jest to proces złożony i niewątpliwie niełatwy. Archiwa austriackie, węgierskie, rosyjskie, niemieckie, źródła własne, NAC, dokumenty archiwalne (z CAW, Arch. Akt Nowych w Warszawie) i wiele innych. Ważne były archiwa rodzinne. Zawarte w książce informacje są wyjątkowe cenne, ponieważ nie były do tej pory wykorzystywane.
W. Olszewski: Cieszy mnie, że jest to pierwsza pozycja poświęcona naszym Legionistom. Zależało nam na tym, aby uatrakcyjnić naszą pracę poprzez ikonografię. Wydawnictwo jest swoistym leksykonem z licznymi archiwalnymi zdjęciami. Praktycznie na każdej stronie jest zdjęcie. Zależy nam na tym, aby pokazać ludzi, którzy walczyli o niepodległość Polski a pochodzą z naszej gminy.
Z. Zaniewicz: Czy myślicie Panowie o rozszerzonym drugim wydaniu? Bo z tego, co wiem pierwsze wydanie, bez reklamy, cieszy się sporym powodzeniem.
W. Olszewski: Książka już teraz cieszy się uznaniem. Przynajmniej w moim środowisku, przychodzą sąsiedzi i przynoszą ciekawe materiały, które warte są publikacji. Materiałów już jest coraz więcej i czekamy na kolejne. Sądzimy, że będzie coraz lepiej. Ludzie są zainteresowani, że pisze się o ich najbliższych, czasami nieco zapomnianych.
S. Kalia: Chciałem podkreślić, że wśród osób przedstawionych w książce znajdują się wyróżnione czy odznaczone wieloma ważnymi odznaczeniami państwowymi. Dodam tylko, że kilka osób posiada Virtuti Militari. Najwyższe polskie odznaczenie wojenne, nadawane za wybitne zasługi bojowe. Jest jednym z najstarszych orderów wojennych na świecie.
Z. Zaniewicz: Do kogo głównie adresujecie pracę i dlaczego?
S. Kalita: Z pozycją tą chcemy dotrzeć do każdego rodzaju czytelnika. Bardzo nam na tym zależy, aby każdy mógł sięgnąć po tę pozycję. Wydawnictwo ma charakter społeczny, ma służyć popularyzacji postaw patriotycznych w naszym środowisku, szczególnie wśród młodzieży. Chcielibyśmy, aby w każdej szkole naszej gminy znalazła się ta książka i nauczyciele historii przypominali na lekcjach o naszych bohaterach sprzed ponad stu lat. Materiał ten można wykorzystać na lekcjach wychowawczych, do czego serdecznie zachęcamy. Jesteśmy też do dyspozycji dla każdej z placówek.
W. Olszewski, S Kalita: Wydawnictwo nie ma charakteru komercyjnego. Każdy czytelnik może czuć się współwydawcą tej książki. Wszystkim, którzy nabędą tę pozycję serdecznie dziękujemy. Szczególne dziękujemy Stacji Narciarskiej Chyrowa-Ski – Grzegorz Schabiński, Halinie, Podlaszczak – sklep wielobranżowy w Nadolu, Krystynie Krochmal, Augustowi Podgórskiemu, Ireneuszowi Kozakowi, Wiesławowi Szubrychtowi, Mariuszowi Szubrychtowi, Ewie Olszewskiej, Beacie Kalita, Zdzisławowi Zaniewiczowi, Alicji i Markowi Zajkowskim – księgarnia w Dukli, Aleksandrze Żółkoś.
Z. Zaniewicz:Czasy I wojny światowej są często zapomniane z przyczyn naturalnych. Dzisiejsze pokolenie powojenne, po drugiej wojnie światowej, to przeszło 70 – latkowie a pamiętające lata dwudzieste XX wieku to przeszło 100 – latkowie. Ilu ich, zatem jest? Istnieje naturalna potrzeba, aby trudne czasy sprzed wieku przekazywać, przypominać, wyjaśniać. Dlatego warto w tym miejscu pogratulować odwagi w podjęciu tematu i życzyć by czytelnicy i odbiorcy bogacili swą wiedzę o regionie, naszej małej ojczyźnie. Może któryś z przedstawionych bohaterów mógłby stać się patronem ulicy lub skweru w naszym mieście? Temat ten niech pozostanie do dyskusji dla naszych samorządowców.
Dodam, że książka jest starannie wydana, na dobrym kredowym papierze, z ciekawą okładką, ilustrowana licznymi zdjęciami. Zachęca do czytania, wzbogaca wiedzę o naszych stronach. Zachęcam do jej kupienia oraz przeczytania. Dziękuję bardzo za rozmowę.
W tym roku mija 15 lat od powstania Transgranicznej Informacji Turystycznej w Dukli, która została utworzona w ramach realizowanego projektu pt. „Promocja i rozwój turystyki transgranicznej w Karpatach Wschodnich ze szczególnym uwzględnieniem Gminy Dukla i Okresu Svidnik”. Projekt realizowany był w terminie: styczeń 2006 – styczeń 2007, współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego IW Program INTERREG III PL – Słowacja 2004-2006. Głównymi działaniami projektu było:
utworzenie Transgranicznej Informacji Turystycznej w Dukli,
utworzenie trójjęzycznej strony internetowej dotyczącej atrakcji turystycznych i bazy noclegowej gminy Dukla i Okresu Svidnik,
wydanie informatora turystycznego: Transgraniczny Informator turystyczny Dukla – Svidnik,
organizacja transgranicznego jarmarku turystycznego w Dukli „Poznajmy się – sąsiedzka oferta”,
wydanie katalogu targowego,
wyjazd studyjny dla dziennikarzy po gminie Dukla i Okresie Svidnik,
wykonanie informacji wizualnej w mieście (tablice informacyjne, nazwy ulic).
Wartość całkowita projektu to 138 938,40 zł, w tym dofinansowanie z EFRR IW Program Interreg III PL – Słowacja 2004 – 2006 to 104 203,80 zł co stanowiło 75% wartości projektu, pozostałe 25% to wkład własny gminy Dukla. Partnerem ze strony słowackiej był Okres Svidnik. To była druga informacja turystyczna w powiecie krośnieńskim po Iwoniczu -Zdroju. Punkt informacji turystycznej został zlokalizowany i udostępniony turystom w budynku poczekalni przy przystanku autobusowym, I piętro, ul. Trakt Węgierski 26a.
W informacji turystycznej została zatrudniona jedna osoba, której uposażenie było finansowane z projektu, w czasie jego realizacji. Tą pierwszą osobą wyłonioną w drodze konkursu była Sabina Morawska (obecnie Morawska-Prus). Pracę podjęła od stycznia 2006 roku, ale oficjalne otwarcie odbyło się 21 kwietnia 2006 roku. Uroczystość rozpoczęła się od wysłuchania hymnów państwowych, a następnie Marek Górak – Burmistrz Gminy Dukla przywitał przybyłych gości i powiedział:
Nie trzeba używać wielkich słów by mówić o wartościach, wspólnej tradycji, korzeniach kultury europejskiej i chrześcijańskiej.Czasami trzeba pokazać jednak konkretne rozwiązanie, którym właśnie jest ta inwestycja, stanowi ona dowód wspólnej pracytransgranicznej po obu stronach praktycznie nie istniejących już granic. Funkcjonowanie transgranicznej informacji turystycznej pozwoli na lepszą i skuteczniejszą promocję naszych i słowackich współpracujących od wielu lat regionów……..
Oficjalne otwarcie Transgranicznej Informacji Turystycznej w Dukli przez Burmistrza Marka Góraka 21 kwietnia 2006 r.
Wśród przybyłych gości znaleźli się miedzy innymi: Wojciech Kodłubański – wiceprezes Polskiej Organizacji Turystycznej w Warszawie, Stanisław Lis – wówczas przewodniczący Rady Miejskiej w Dukli, Agata Sarna – kierownik Oddziału Turystyki w Departamencie Promocji, Turystyki i Sportu, reprezentująca Marszałka Województwa Podkarpackiego, Michal Kost z z Obvodnego Uradu w Svidniku, Miron Mikita – dyrektor Regionalnej Rozwojowej Agentury w Svidniku, Józef Rodak – dyrektor Vojenskiego Muzeum w Svidniku, Jan Sołek – prezes Podkarpackiej Regionalnej Organizacji Turystycznej, Zbigniew Braja – starosta krośnieński, Elżbieta Sikorska – prezes LOT „Beskid Niski” . Podczas uroczystości wiceprezes Polskiej Organizacji Turystycznej powiedział:
W obecnym czasie bez dobrze funkcjonującej informacji turystycznej nie ma rozwoju turystyki, która jest motorem rozwoju gospodarczego regionów. Dlatego też POT stawia na promowanie nowych placówek. …. Powstanie informacji turystycznej o charakterze transgranicznym to również wyraz dalekowzroczności władz samorządowych gminy Dukla.
OLYMPUS DIGITAL CAMERAOLYMPUS DIGITAL CAMERAUroczyste otwarcie Transgranicznej Informacji Turystycznej w Dukli 21 kwietnia 2006 r.
Sabina Morawska w biurze TIT w Dukli
Mimo, że wyposażenie placówki zakupione było w ramach realizowanego projektu, to pierwszy rok działalności punktu informacji był trudny, trzeba było organizować materiały, uczyć się, podpatrywać jak działają punkty informacji w innych miastach. Oznakowany został budynek, w którym mieści się punkt, również w mieście zostały rozmieszczone stosowne tablice informacyjne, ułatwiające turystom trafienie do punktu IT. Kiedy odeszła Sabina Morawska w punkcie informacji turystycznej zatrudniona została Barbara Pudło, również wyłoniona w ramach konkursu. Barbara Pudło zaczęła uczestniczyć w wyjazdach na targi turystyczne w: Gdańsku, Poznaniu, Rzeszowie i mniejszych lokalnych np. Rymanowie., w których początkowo nie uczestniczyliśmy samodzielnie, ale wspólnie z Lokalną Organizacją Turystyczną „Beskid Niski”, PROT i UM Województwa Podkarpackiego.
Barbara Pudło z turystami, podczas Dni Dukli oraz podczas Światowych Dni Turystyki Województwa Podkarpackiego w Zyndranowej.
W grudniu 2013 roku Gmina Dukla złożyła wniosek i otrzymała dofinansowanie na „Modernizację punktu Informacji Turystycznej w Duklipoprzez zakup sprzętu komputerowego, urządzenia wielofunkcyjnego i powstania mini kafejki internetowej”. Wartość całkowita projektu wyniosła: 31 842,87 zł, w tym dofinansowanie z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach działania 413 wyniosło 21 425,87 zł tj. 67%. Pozostałe 33% to wkład własny gminy Dukla. Celem projektu była modernizacja punktu i utworzenie mini kafejki internetowej na dwa miejsca, z której turyści i mieszkańcy gminy mogą korzystać do dzisiaj nieodpłatnie. W ramach projektu zakupiono 3 laptopy, 2 biurka i krzesła do kawiarenki, doposażono również punkt w: laserowe urządzenie wielofunkcyjne, stojaki do eksponowania materiałów promocyjnych, stojaki na kartki pocztówkowe na biurko, dużą mapę ścienną gminy Dukla z uaktualnionymi na ówczesny czas szlakami turystycznymi, antyramy na zdjęcia, przygotowano do druku i wydrukowano 2 foldery: jeden promujący przyrodę, drugi architekturę cerkiewną. W 2015 roku Barbara Pudło przeszła do Urzędu Miejskiego w Dukli, a do punktu informacji turystycznej przeprowadzony został konkurs, który wygrała Anna Chłopecka i pracuje tam do tej pory z przerwą na urodzenie Henia i Hani. Ania Chłopecka zmieniła stronę internetową i założyła profil na facebook.com/dukla.it, który obserwuje 2230 osób oraz na Instagramie.
Anna Chłopecka podczas Dni Kultury Żydowskiej na dukielskim rynku, podczas Dni Dukli oraz w trakcie turnieju w tenisa stołowego w drużynie z Agnieszką Matusik
Transgraniczna Informacja Turystyczna dzięki staraniom Anny Chłopeckiej weszła do Polskiego Systemu Informacji Turystycznej, posiada certyfikat, który przyznawany jest przez Polską Organizację Turystyczną.
Podczas nieobecności Anny Chłopeckiej znakomicie zastępowała ją Agnieszka Matusik. Uczestniczyła również w targach w: Wrocławiu, Szczecinie razem z Krystyna Boczar-Różewicz – gł. specjalistą ds. promocji.
Agnieszka Matusik podczas święta łemkowskiego Od Rusal do Jana, na targach turystycznych z Krystyną Boczar-Różewicz oraz podczas Dni Kultury Żydowskiej w Dukli
W niezbyt odległej przyszłości Transgraniczna Informacja Turystyczna zostanie przeniesiona do odnowionej kamienicy przy ul. 3 Maja, tam w dwóch pomieszczeniach od ulicy zostanie przeprowadzony remont i będzie to nowa lokalizacja punktu informacji turystycznej. Zostanie to przeprowadzone dzięki realizacji projektu: Adaptacja pomieszczeń w zabytkowej kamienicy na Informację Turystyczną przy ulicy 3 Maja 1 w Dukli, który będzie współfinansowany w ramach poddziałania 19.2 „Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. W większym lokalu zostanie zlokalizowane biuro obsługi turystów wraz z bezpłatna kafejką internetową, natomiast w mniejszym lokalu będzie znajdował się magazyn, przechowalnia bagażu oraz pomieszczenie sanitarno-socjalne. Całkowita wartość realizowanego projektu to 167 005,40 zł, w tym dofinansowanie ze środków zewnętrznych wyniesie 86 394,00 zł.
Pracownicy Transgranicznej Informacji Turystycznej w Dukli od 2006 do obecnie
( wszyscy byli wyłonieni w drodze konkursu)
Sabina Morawska – styczeń 2006 – styczeń 2009
Barbara Pudło – maj 2007 – kwiecień 2015
Anna Chłopecka – maj 2015 – nadal
Agnieszka Matusik – zastępstwa za Annę Chłopecką w czasie: czerwiec 2017 – lipiec 2019 i wrzesień 2019 do marzec 2020
Działania Transgranicznej Informacji Turystycznej w Dukli to:
Informacja Turystyczna w Dukli służy promocji walorów turystycznych jakie znajdują się na terenie Beskidu Niskiego ze szczególnym uwzględnieniem Gminy Dukla, której położenie sprzyja rozwojowi ruchu turystycznego.
Punkt informacji turystycznej udostępniony był turystom w budynku poczekalni przy przystanku autobusowym, I piętro, ul. Trakt Węgierski 26a.
– w sezonie: od 1 maja do 31 października od wtorku do soboty w godzinach 8.00-16.00
– poza sezonem turystycznym: od listopada do kwietnia od poniedziałku do piątku w godzinach od 7.00-15.00.
W punkcie informacji dostępne są bezpłatne materiały promujące Gminę Dukla, czyli foldery, ulotki – wydawane przez gminę Dukla, a także mapy poglądowe, plany Dukli, wizytówki gospodarstw agroturystycznych, materiały jednostek działających w okolicach, gmin sąsiednich, promujących województwo podkarpackie oraz sąsiedni okres Svidnik, pozyskiwane na zasadzie „wymiany” między gminami sąsiadującymi, organizacjami zajmującymi się turystyką. Dostępne są materiały w języku angielskim, niemieckim, ukraińskim i słowackim. W biurze można zakupić mapy turystyczne, przewodniki, publikacje Biblioteki Dukielskiej, albumy, publikacje regionalne, pocztówki, magnesy, kubki, medale okolicznościowe. Na miejscu turyści mogą również przybić pieczątkę, która jest potrzebna do zdobycia odznaki PTTK lub pełni funkcję pamiątkową.
Do zadań pracownika Informacji Turystycznej należy:
udzielanie informacji turystycznej w języku polskim i angielskim, m.in. o bazie noclegowej, gastronomicznej, rekreacyjnej, komunikacji, atrakcjach turystycznych, imprezach kulturalnych, sportowych i rekreacyjnych, itp.
porada oraz pomoc turystom w sytuacjach nietypowych.
prowadzenie ewidencji tzw. innych obiektów hotelarskich, przesyłanie zaktualizowanego wykazu innych obiektów hotelarskich do Urzędu Marszałkowskiego w Rzeszowie oraz Starostwa Powiatowego w Krośnie.
Oznakowanie budynku, gdzie mieści się biuro Transgranicznej Informacji Turystycznej: tablica zewnętrzna nad wejściem do budynku i kaseton świetlny od strony DK9 – w języku polskim i angielskim
współpraca z głównym specjalistą do spraw promocji w Gminie Dukla w zakresie realizacji zadań promocyjnych i pomoc przy miesięczniku Dukla.pl, w tym robienie zdjęć podczas wydarzeń kulturalnych i sportowych.
badanie ruchu turystycznego – w 2018 i 2019 roku punkt informacji turystycznej odwiedziło ponad 4 000 osób z Polski, byli to m.in. turyści ze Śląska, Warszawy, Krakowa, Pomorza, Rzeszowa, kuracjusze przebywający w uzdrowisku w Iwoniczu Zdroju i Rymanowie, oraz zza granicy, m.in. turyści indywidualni oraz wycieczki zorganizowane, m.in. ze Stanów Zjednoczonych, turyści z Wielkiej Brytanii, Niemiec, Ukrainy, Włoch, Czech, Słowacji, Hiszpanii, Skandynawii, Rosji, łącznie ok. 2000 osób. Głównym przedmiotem zainteresowania turystów była przyroda, operacja dukielsko – preszowska, kult św. Jana z Dukli, kultura łemkowska i żydowska, Dukla jako miasteczko historyczne, szlaki turystyczne – głównie beskidzki – czerwony. Dużym zainteresowaniem cieszyła się aktywna forma spędzania wolnego czasu, w tym szlaki rowerowe.
Występowanie do instytucji zajmujących się turystyką o przekazanie nieodpłatnych materiałów promocyjnych do biura informacji turystycznej oraz zakup materiałów według rozpoznanego zapotrzebowania rynku.
uczestniczenie w imprezach promujących gminę Dukla poprzez plenerowe stoisko Transgranicznej Informacji Turystycznej, przy którym można było uzyskać informacje turystyczne, otrzymać darmowe materiały promocyjne, jak również zakupić publikacje, czy też pamiątki, m.in., Dukla Wolf Race i Dukla Wolf Run, Dni Dukli, Kermesz w Olchowcu, Dni Kultury Żydowskiej, Cyklokarpaty.
współpraca z MOSiR Dukla i Ośrodkiem Kultury w Dukli, z punktami informacji turystycznej (w Rymanowie Zdroju, Iwoniczu-Zdroju, Gorlicach, Krośnie, Sanoku) organizacjami, stowarzyszeniami, branżą turystyczną, studentami opiekującymi się chatkami studenckimi na terenie naszej gminy, oraz organizatorami wydarzeń turystycznych i kulturowych na terenie gminy.
Prowadzenie profilu Transgranicznej Informacji Turystycznej w Dukli na portalu społecznościowym www.facebook.com, który polubiło 2230 osób. Na profilu zamieszczane są zdjęcia wykonane przez mieszkańców i turystów oraz przez pracowników urzędu, informacje o wydarzeniach kulturalnych i sportowych, działaniach związanych z turystyką, dodawane są ciekawostki historyczne, przyrodnicze i kulturowe.
tekst: Krystyna Boczar-Różewicz
Krystyna Boczar-Różewicz (w środku) – inicjatorka i koordynatorka powstania Transgranicznej Informacji Turystycznej w Dukli
Rezydencje magnackie – zamki i pałace, a także siedliska i dwory szlacheckie stanowią nieodłączną część krajobrazu województwa podkarpackiego. Kilkadziesiąt rozsianych po całym regionie obiektów wraz z ogrodami tworzy Karpacki Szlak Ogrodów i Domów Historycznych. W ramach szlaku zostały one podzielone na cztery trasy: Trasę Północną, Trasę Centrum, Trasę Wschodnią, Trasę Południową.
Na trasach szlaku znajdziemy misternie komponowane ogrody, zaciszne parki, wspaniałą architekturę, staropolską kuchnię i kawał fascynującej historii.
Na Trasie Południowej znajduje się Pałac w Dukli wraz z parkiem
Na dzień dzisiejszy Szlak tworzą 34 obiekty rozsiane po całym Podkarpaciu. Dla wygody zwiedzających stworzone zostały cztery trasy, w czterech różnych częściach regionu. Szlak oferuje poznawanie mało znanych dworów i pałaców wraz z ich ogrodami, królewskie noclegi, dworską kuchnię, a także niezapomniane wrażenia estetyczne.
W siedzibie Podkarpackiej Regionalnej Organizacji Turystycznej i poszczególnych obiektach pytajcie o mapy i materiały promocyjne Karpackiego Szlaku Ogrodów i Domów Historycznych.
Transgraniczny szlak łączy ze sobą miejsca związane z narodzinami i historią przemysłu naftowego. Tu w 1854 r. Ignacy Łukasiewicz uruchomił pierwszą na świecie kopalnię ropy naftowej. Aby ocalić od zniszczenia i zapomnienia, a jednocześnie wyeksponować dorobek polskich nafciarzy, w województwie podkarpackim oznakowano szlak naftowy. Główna oś szlaku biegnie:
Jasło – Krosno – Sanok – Lesko – Ustrzyki Dolne – Sambor -Borysław -Drohobycz – Lwów od Jasła, przez Krosno, Sanok, Lesko po Ustrzyki Dolne.
W sumie znajduje się na nim 58 miejscowości. Do dyspozycji są trasy dla zmotoryzowanych, pętle turystyki pieszej i rowerowej, a uroku trasom przydają przepiękne krajobrazy i przyroda Beskidu Niskiego oraz Bieszczad.
Na trasie Szlaku Naftowego można zwiedzić skanseny i muzea z ekspozycjami poświęconymi historii przemysłu naftowego, miejsca, gdzie w czynnych jeszcze kopalniach znajdują się stare urządzenia naftowe oraz zakątki związane z działalnością twórców przemysłu naftowego – przede wszystkim Ignacego Łukasiewicza.
Szlak Naftowy został uhonorowany certyfikatem „Turystyczny produkt roku 2005” nadanym przez Polską Organizację Turystyczną. Szlak naftowy – transgraniczny szlak turystyczny
W Gminie Dukla przebiega przez:
– Równe – szyby i urządzenia kopalniane – Wietrzno – szyby i urządzenia oraz charakterystyczne obiekty kopalniane – Ropianka – obelisk upamiętniający działalność Praktycznej Szkoły Wiercenia Kanadyjskiego (1885 – 1888) Szlak naftowy w powiecie krośnieńskim
Szlak ten, stanowiący przedłużenie Szlaków Papieskich w Małopolsce, został wytyczony w oparciu o dokumenty i relacje uczestników wypraw ks. Karola Wojtyły w latach 50-tych XX. wieku. Prowadzi przez południowe tereny powiatów: jasielskiego, krośnieńskiego i sanockiego, z Magury Wątkowskiej do Komańczy. Szczególnie interesuje turystów pieszych, pragnących zrozumieć sens stwierdzenia Papieża Jana Pawła II „…wiele tym górom zawdzięczam…”.
Plansze i tablice z siecią szlaku, usytuowane w miejscowościach tradycyjnie odwiedzanych przez turystów i pielgrzymów, przedstawiają również odcinki dotychczas w terenie nie oznakowane, będące swoistym wyzwaniem dla doświadczonych i wytrwałych piechurów. Na tablicach zaznaczono także miejsca związane z późniejszymi pobytami ks. Kardynała Karola Wojtyły w Beskidzie Niskim i z pielgrzymką Papieską w roku 1997.
Beskid Niski był miejscem licznych wędrówek ks. Karola Wojtyły. Pierwsza wędrówka miała miejsce w 1952 roku, której brała udział kilkuosobowa grupa przyjaciół. Łagodny krajobraz, cisza pozwalająca się wsłuchać w przyrodę, ciekawa historia łemkowskiej kultury, burzliwe dzieje przygranicznych terenów, oraz inspirująca osoba św. Jana sprawiły, że Karol Wojtyła często przemierzał te tereny i wracał myślami do tych miejsc kiedy był papieżem.
W gminie Dukla Szlak Papieski biegnie szlakiem czerwonym:
Chyrowa – Pustelnia św. Jana z Dukli w Trzcianie – Góra Cergowa – Dukla – Lubatowa
Istnieje również możliwość wędrówki z Pustelni św. Jana z Dukli:
– żółtym szlakiem łącznikowym, którym również wędrował ks. Karol, przez Łazy Teodorowskie, Chyczki, Kardasz do Dukli, lub
– drogą nr 19 do Sanktuarium św. Jana z Dukli,
następnie przez most na Jasiołce, i żółtym szlakiem przez Cergową, Cergową-Zakluczynę do „Złotej Studzienki”, na szczyt Góry Cergowej i dalej czerwonym szlakiem w stronę Lubatowej.
Miejscowości gminy Dukla związane z papieskimi wędrówkami:
Chyrowa – w roku 1952 po raz pierwszy nocowała grupa „Wujka”, następnie 12 sierpnia 1953 roku rozbiła biwak obok cerkwi, w której rankiem dnia następnego ks. Karol Wojtyła odprawił mszę świętą.Wydarzenie to upamiętnia pamiątkowy obelisk wzniesiony w maju 2005 r. przez jasielskich turystów.
Pustelnia Św. Jana – w książce pamiątkowej zachował się wpis ks. Karola Wojtyły z dnia 8.IX.1952; „Niech Święty Jan z Dukli raczy błogosławić ks. Karolowi Wojtyle, Janinie Daniec, mgr Jerzemu Bukowskiemu, Janowi Kraus, Maciejowi Krobickiemu i Januszowi Riegerowi”. Kserokopia wpisu znajduje się na ścianie we wnętrzu kaplicy.
Dukla – Ks. Karol Wojtyła odwiedzał miasteczko w roku 1952, wtedy odprawił tu mszę św. i zatrzymał się na nocleg. Będąc kardynałem, w roku 1967 przebywał jakiś czas w Dukli, odwiedzając Pustelnię św. Jana na Zaśpicie i wspinając się na Cergową, Piotrusia i okoliczne szczyty. Jako papież przybył „papamobilem” do Dukli z lądowiska w Łężanach w dniu 9 czerwca 1997 r. Przed udaniem się do klasztoru bernardynów na spoczynek modlił się i wygłosił przemówienie przy grobie św. Jana z Dukli, a następnie zaintonował Apel Jasnogórski i udzielił licznie zebranym wiernym błogosławieństwa.
Na placu przed kościołem św. Jana z Dukli stoi pomnik św. Jana z Dukli i Jana Pawła II.
Cergowa 716 m n.p.m – malownicza góra, na zboczach, której znajduje się tzw. „Złota Studzienka” – miejsce związane z osobą św. Jana z Dukli, kilkakrotnie odwiedzane przez Karola Wojtyłę.
Szlak winny nawiązuje do dawnych tradycji handlu węgrzynem na trasie prowadzącej z Krosna przez Duklę, Barwinek lub Jaśliska, Słowację na Węgry. Szlakiem tym kupcy przez setki lat przewozili tysiące beczek z węgrzynem. Trakt wiódł z Tokaju przez Sarospatak, Satoraljaujhely, Trebisov, Michalovce, Humenne oraz Bukowsko, Zarszyn, Besko, Rymanów, a także Jaśliska, Duklę do Krosna. Na handlu węgierskim winem bogaciło się wiele miast i kupców.
W 1588 roku Zygmunt III Waza nadał Dukli prawo składu wina. Przywilej ten między innymi nakładał na kupców obowiązek pozostawienia w mieście całego towaru, aż do wyprzedania. Oznaczało to, że nie mogli handlować winem poza jego obrębem. Spowodowało to, że Dukla stała się konkurentem handlowym dla Żmigrodu i Krosna. Dopiero uniwersał poborowy, który ukazał się w 1589 r., stwierdzający, że Wina wszystkie na szynk by innemi drogami nie szły, jeno temi na Jaśliska, na Duklę, stawiał Duklę przed rywalizującymi miastami: Krosnem i Żmigrodem.
Szlak przebiega przez teren Podkarpacia dziewięcioma trasami, o łącznej długości 1202 km. Najczęściej spotykanymi obiektami są drewniane cerkwie. Nie brak jednak cennych, zabytkowych kościołów i pięknej zabudowy wiejskiej. Spotkać można także stare dworki oraz obiekty zabytkowej techniki.
Trasy Szlaku Architektury Drewnianej:
Trasa nr I Krośnieńsko-Brzozowska – 134 km (Wietrzno)
Trasa nr II Sanocko-Dynoska – 80 km
Trasa nr III Ustrzycko-Leska – 118 km
Trasa nr IV Sanocko-Dukielska – 113 km (Chyrowa, Olchowiec)
Trasa nr V Przemyska – 67 km
Trasa nr VI Lubaczowska – 189 km
Trasa nr VII Rzeszowsko-Jarosławska – 133 km
Trasa nr VIII Jasielsko-Dębicko-Ropczycka – 136 km
Trasa nr IX Tarnobrzesko-Niżańska – 232 km
Przez Beskid Niski fragmentami prowadzą trasy Krośnieńsko – Brzozowska, Sanocko – Dukielska oraz Jasielsko-Dębicko-Ropczycka.
Szlak Architektury Drewnianej w Gminie Dukla:
Trasa nr I Krośnieńsko –Brzozowska: Wietrzno
Trasa nr IV Sanocko-Dukielska: Chyrowa, Olchowiec
Drewniane świątynie w gminie Dukla znajdujące się na Szlaku Architektury Drewnianej
150-kilometrowy szlak międzyregionalny szlak łączący Krosno i Stropkov na Słowacji. Na jego trasie znajdują się najcenniejsze świątynie chrześcijańskie (kościoły i cerkwie) i judaistyczne oraz miejsca otaczane kultem przez dawnych i obecnych mieszkańców Beskidu Niskiego. Przemierzając szlak podziwiać można piękną przyrodę, zabytkowe miasta, uzdrowiska oraz kulturę pogranicza.
Na szlaku znajduje się 28 miejscowości z 35 zabytkowymi obiektami.
Projekt powstał w wyniku współpracy powiatu krośnieńskiego ze słowackim okręgiem Stropkov oraz związkiem gmin „Zielone Beskidy”.
Przebieg szlaku: Stropkov -Krusinec -Vyskovce -Vislava -Olsavka -Bukowce -Staskovce -Vladica – Gribov -Kozuchovce -Mirola -Bodruzal -Krajna Polana -Nizny Komarnik -Vysny Komarnik – Barwinek– Trzciana(Pustelnia Św. Jana z Dukli)- Dukla (kościoły: farny i OO. Bernardynów) – Chyrowa (drewniana cerkiew) – Wietrzno – (kościół drewniany) – Krosno (kościoły: farny i OO. Franciszkanów) – Miejsce Piastowe (kościół i klasztor OO. Michalitów – sanktuarium) – Iwonicz (kościół drewniany) – Klimkówka (drewniane kościoły: parafialny i pw. Świętego Krzyża) – Rymanów (kościół farny, ruiny synagogi) – Bałucianka (drewniana cerkiew) – Królik Polski (kościół drewniany) – Jaśliska (kościół -sanktuarium).
Ścieżka dydaktyczna została opracowana przez nauczycielki biologii i historii dukielskiego LO im. Św. Jana z Dukli. Ma ona na celu kształtowanie proekologicznych postaw mieszkańców i turystów jak również uwrażliwienie na otaczający nas bogaty i różnorodny świat fauny i flory. Poprzez wnikliwą obserwację przyrody w terenie poznajemy walory historyczne, kulturowe i przyrodnicze Dukli.
Środki dydaktyczne potrzebne na ścieżce: sprzęt służący do obserwacji w terenie: lupy, atlasy roślin i zwierząt, klucze do oznaczenia roślin, taśmy miernicze, skala porostowa i przewodniki historyczne.
Czas trwania: 5-6 godzin
Na wszystkich przystankach obserwujemy porosty nadrzewne
Rozpoznajemy plechy morfologiczne przy pomocy lup:
– proszkowate
– skorupiaste
– listkowate
– krzaczkowate.
na podstawie skali porostowej oceniamy stopień skażenia powietrza SO2
oceniamy wymagania życiowe porostów
dyskusja – dlaczego porosty służą do bioindykacji
Przebieg trasy:
Przystanek 1: Kościół klasztorny OO. Bernardynów pw. Św. Jana z Dukli i kompozycja rzeźbiarska „Krzyż Pojednania”
Przystanek 2: Mszaki na murach otaczające klasztor.
Przystanek 3: Cmentarz wojenny
Przystanek 4: Ekologiczne składowisko odpadów komunalnych
Przystanek 5: Aleja robinii akacjowej
Przystanek 6: Park dukielski: stawy, stanowisko czosnku niedźwiedziego, mostek z przepustem,szklarnia i kotłownia
Przystanek 7: Pałac dukielski
Przystanek 8: Oczyszczalnia ścieków
Przystanek 9: Pomnik przyrody – dąb szypułkowy w Cergowej
Przystanek 10: Synagoga i cmentarz żydowski
Przystanek 11: Kościół parafialny pw. Św. Marii Magdaleny
Ścieżka “Droga do zdrowia” rozpoczyna się przy obiektach MOSiR Dukla, zlokalizowanych przy ul. Armii Krajowej. W ofercie MOSiR Dukla można skorzystać z wielu form aktywnego spędzania wolnego czasu:
boisko do piłki nożnej,
boisko do koszykówki, a zimą lodowisko
korty tenisowe,
plac zabaw z drewnianymi urządzeniami do ćwiczeń,
tyrolka,
boisko do piłki plażowej,
pumptrack,
hala sportowa,
siłownia,
sauna.
Dalej ścieżka wiedzie do węzła z żółtym szlakiem pieszym Dukla-Chyrowa (Główny Szlak Beskidzki) w kierunku tzw. “Trójkąta”. Kolejny przystanek znajduje się po prawej stronie drogi szutrowej. “Siłownia pod chmurką” jest wyposażona w sześć urządzeń do ćwiczeń, które dostosowane są do pracy nad różnymi partiami ciała. Aby dotrzeć do ostatniego punktu na ścieżce, należy kierować się żółtym szlakiem prowadzącym betonowymi płytami w górę.
Po prawej stronie dróżka odbija na polanę, na której znajdują się następujące elementy:
Ścieżka zdrowia, na której znajdują się drewniane urządzenia do ćwiczeń;
Kącik edukacyjny, w którym można dowiedzieć się o atrakcjach turystycznych gminy Dukla, o osobliwościach przyrodniczych i najczęściej występujących grzybach i drzewach w Beskidzie Dukielskim;
Punkt wypoczynkowy, na który składają się altana i ognisko;
Podest widokowy, z którego można podziwiać panoramę Dukli.
Schemat miejsca rekreacyjno-wypoczynkowego Chyczki
Ścieżka ma na celu upowszechnianie zdrowego trybu życia i aktywnej formy spędzania wolnego czasu zarówno młodych jak i starszych mieszkańców i turystów. Dodatkowo realizacja projektu przy żółtym szlaku pieszym uatrakcyjnia go, jak również daje schronienie turystom w razie załamania pogody. Miejsce wypoczynkowe na łonie natury z dala od ruchliwej ulicy, spełnia również funkcję edukacyjną.
Zapraszamy mieszkańców i turystów do aktywnego wypoczynku na “Drodze do zdrowia”!
