Szlak naftowy łączy ze sobą miejsca związane z narodzinami i historią przemysłu naftowego. Jego główną oś: Jasło – Krosno – Sanok – Lesko – Ustrzyki Dolne – Sambor – Borysław – Drohobycz – Lwów wzbogacają pętle dla turystyki pieszej i rowerowej.

Tereny południowej części pogranicza polsko-ukraińskiego są bardzo zróżnicowane i ciekawe. Wtopione we wspaniałą karpacką przyrodę ślady różnych kultur i religii sąsiadują z pamiątkami kultury przemysłowej, wśród których bardzo cenne są zabytki związane z początkami przemysłu naftowego. Trasa wiedzie wzdłuż szlaku, który łączy miejsca związane z narodzinami i historią wydobycia i przetwórstwa ropy naftowej, prowadząc przez tereny o wyjątkowych walorach przyrodniczych i kulturowych. Można je zwiedzić samochodem, rowerem lub pieszo.

W latach 60-tych XIX wieku na terebacg powiatu jasielskiego wchodzacych wówczas w skład austrowęgierskiej prowincji, zwanej Galicją, zapanowała “gorączka naftowa”. Z różnych zakątków Europy ściągali przemysłowcy oraz poszukiwacze przygód, marząc o szybkich fortunach i choć gorączka minęła wraz z wyczerpującymi się stopniowo zasobami ropy naftowej, w powiecie jasielskim nadal żywe są tradycje naftowe. Dobrze funkcjonują zakłady związane z wydobyciem i przetwórstwem ropy i gazu.

Przemierzając teren powiatu jasielskiego mijamy chaty i cerkwie, ślady po Łemkach, niegdyś licznie zamieszkujących Beskid Niski. Pierwsi ekspoatatorzy i przetwórcy ropy, nazywani ropiarzami, maziarzami lub smarowozami, wykorzystywali wyiekający tutaj “olej skalny” do konserwacji osi wozów, a także do leczenia ran.

Powiat jasielski – Przebieg Szlaku Naftowego

Zabytki związane z historią przemysłu naftowego:

• Harklowa – wieś w gminie Skołoszyn, założona w 1365 r. Tutaj w 1854 roku powstała duża kopalnia ropy naftowej, którą transportowano rurociągiem do Skołyszyna. W kopalni pracują koła kieratowe i kiwony, szyby, budowle i sprzęt wiertniczy. Ponadto we wsi zwiedzić można zabytkowy kościół z 1896 r., dzwonnice, stare kapliczki, cmentarz z I wojny światowej i pomnik z II wojny światowej.
• Osobnica – wieś w gminie Jasło z kopalnią ropy naftowej i gazu ziemnego. Można zobaczyć różne typy odwiertów stosowane w eksploatacji ropy naftowej i gazu ziemnego. Wśród nich znajdują się odwierty z pompą o własnym napędzie, tzw. “indywidualne żurawie pompowe” oraz odwierty napędzane kieratem. Obejrzeć można także różnego rodzaju urządzenia przemysłowe, jak zbiorniki na ropę naftową, czy pojemniki na substancje do osuszania gazu ziemnego. We wsi znajduje się zabytkowy kościół neogotycki.
• Folusz – malowniczo położona wieś w dolinie Kłopotnicy, pod stokami Magury Wątkowskiej, znana od XVI w. We wsi czynna kopalnia ropy naftowej. Obok pracujących urządzeń uwagę zwraca przewoźny żuraw wiertniczy, prezentowany jako eksponat historyczny. Oprócz odwiertów naftowych w Foluszu występują źródła wód mineralnych, w pobliżu pomnik przyrody “Diabli Kamień”.
• Samoklęski – wieś w Gminie Osiek Jasielski z zabytkowym kościołem murowanym i dzwonnicą. Znajduje się tutaj zbiornik na ropę naftową.
• Jasło – miasto położone na zachodnim skraju Dołów Jasielsko-Sanockich, u zbiegu trzech rzek: Wisłoki, Jasiołki i Ropy. Już w XII w istniała tu osada, jednak prawo miejskie Jasło otrzymało w 1365 roku. Największy jego rozwój przypadał na wiek XVI, przede wszystkim dzięki handlowi z Rusią i Węgrami. W XIX w. w Jaśle rozwijał się przemysł naftowy sprawiając, iż miasto to przed II wojną światową było jednym z najważniejszych ośrodków miejsko-przemysłowych Podkarpacia. Wojna obróciła 97% miasta w ruinę. Warto zobaczyć odbudowany kościół parafialny z połowy XV w., kościół Franciszkanów, kościół i klasztor sióstr wizytek, stare kamieniczki, cmentarz z 1790 r. z kaplicą cmentarną, kirkut, dawny pałac Sroczyńskich z 1858 r. O gorączce naftowej przypomina kamienica, w której twórca przemysłu naftowego Ignacy Łukasiewicz dzierżawił aptekę i tablica upamiętniająca założenie przez niego w roku 1856 r. w Ulaszowicach (dzisiejszej dzielnicy Jasła) pierwszej w świecie destylarni ropy naftpwej, która spłonęła cztery lata później.
• Roztoki – wieś z zachowanymi urządzeniami do wydobywania ropy naftowej i gazu ziemnego oraz starymi budynkami gazoliniarni.
• Dobrucowa – znajdują się tu doły szlamowe po nieisntejących już wiertniach oraz urządzenia wodociągowe, które dostarczały wodę do pobliskich kopalń.
• Brzezówka – wieś w gminie Tarnowie ze starymi kiwonami pompowymi, urządzeniami służącymi do wydobywania ropy naftowej z szybów wiertniczych. Ślady starego grodziska.

Powiat krośnieński – Przebieg Szlaku Naftowego

Zabytki związane z historią przemysłu naftowego:

• Jaszczew/Winnica – czynne szyby naftowe i urządzenia kopalniane (kiwony).
• Jedlicze – działa tu jedna z podkarpackich rafinerii ropy naftowej. Miasto ściśle związane jest z historią przemysłu naftowego. Na jedlickim cmentarzu spoczywa jeden z trojga założycieli kopalni w Bóbrce – Tytus Trzecieski, protektor spółek naftowych.
• Potok – wieś pod Krosnem z zespołem dworsko-pałacowym i cmentarzem wojennym z I wojny światowej. Liczne szyby naftowe i urządzenia kopalniane.
• Krosno – miasto o bogatych tradycjach naftowych z Instytutem Nafty i Gazu, szkołą “Naftówką” i cenionymi w tej branży przedsiębiorstwami. Warto zwiedzić Muzeum Podkarpackie z jedną z najcenniejszych w Europie i na świecie kolekcji lamp naftowych, pochodzących z różnych wytwórni europejskich i światowych. W śródmieściu pomnik Ignacego Łukasiewicza wzniesiony w 1932 roku, dłuta krakowskiego profesora Jana Raszki i freski z wizerunkami Łukasiewicza oraz jego wspólników na budynku dawnego Towarzystwa Zaliczkowego, mural na elewacji budynku przy ul. Piłsudskiego 25, przedstawiający postać Ignacego Łukasiewicza trzymającego lampę naftową, w tle widoczne są dwa szyby naftowe. W terenie rozsiane dawne szyby naftowe i urządzenia kopalniane.
• Krościenko Wyżne – niektóre szyby naftowe położone na Górze Marynkowskiej pochodzą z roku 1886 (najstarszy “Arnold” – głębokość 498 m);
• Węglówka – szyby i urządzenia kopalniane z XIX/XX w., groby admirała Keitha Nelsona, poszukiwacza oleju skalnego, jego córki i współtowarzyszy, w szkole ekspozycja poświęcona historii górnictwa naftowego.
• Zręcin – grobowiec Ignacego Łukasiewicza i jego żony Honoraty ze Stacherskich, kościół fundacji Ignacego Łukasiewicza i Karola Klobassy – inicjatorów i założycieli spółek naftowych.
• Chorkówka – w roku 1865 Ignacy Łukasiewicz osiadł w Chorkówce, poświęcają się bez reszty sprawom przemysłu naftowego. Ufundował szkołę powszechną, szkołę koronkarstwa i kaplicę. Tu założył jedną z pierwszych destylarnii, w miejscu, w którym znajdowała się postawiono pamiątkowy obelisk.
• Bóbrka – niegdyś cała okolica tętniła gorączką naftową. Na roponośnym fałdzie Bóbrki tworzono kopalnie, wyrastały szyby. Na terenie wciąż czynnej, najstarszej na świecie kopalni ropy naftowej, założonej przez Ignacego Łukasiewicza wraz Karolem Klobassą i Tytusem Trzecieskim w 1864 r., urządzono Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego eksponujące pionierskie urządzenia wydobywcze i pamiątki związane z początkiem przemysłu naftowego. Muzeum położone jest wśród lasów, w malowniczej okolicy. Idea jego utworzenia powstała jeszcze za życia Łukasiewicza, pod koniec XIX wieku. Doczekała się realizacji w 1960 roku za sprawą dyrektorów przedsiębiorstw naftowych i osób prywatnych, bezinteresownie gromadzących sprzęt, księgi, mapy, fotografie i wszelkie inne akcesoria niezbędne dla przyszłego skansenu. Przy wejściu do muzeum usytuowano pawilony wystawowe, wzorowane na zbiornikach ropy naftowej. W części historycznej znajdują się czynne dziś kopanki “Franek” i “Janina”, pamiętające początki kopalni oraz modele pierwszych urządzeń naftowych z tego okresu: wiertnicy do ręcznego wiercenia udarowego, wiertnic systemu kanadyjskiego, lokomobili, pierwszych kiwonów. Do najcenniejszych zabytków muzealnych należą obiekty, pochodzące z czasów Ignacego Łukasiewicza: obelisk ufundowany w 1872 roku przez Ignacego Łukasiewicza; kopanka Franek, wykonana ręcznie około 1860 roku do głębokości 20 m; kopanka Janina; ręcznie wykopana do głębokości 96 m, a następnie pogłębiona wiertnicą ręczną do głębokości 156 m; do dziś jest eksploatowana; warsztat mechaniczny z 1864 roku, o konstrukcji drewnianej, który służył do obsługi wierceń metodą udarową; Budynek Administracyjny kopalni tzw. Dom Łukasiewicza z 1865 roku, w którym zorganizowano ekspozycję apteczną. Prezentowane są tam również słuchowiska poświęcone historii odkrycia nafty i założenia kopalni ropy naftowej w Bóbrce. W budynku zgromadzono kolekcję lamp naftowych, fotografii oraz ekspozycję geologiczną; drewniana kuźnia kopalniana z 1856 roku; we wnętrzu znajdują się dwa paleniska zbudowane z cegły, podsycane za pomocą skórzanego miecha z lat 1890-1895; wyposażona jest w stare narzędzia kowalskie; zrekonstruowana wiertnica ręczna z 1862 roku, służąca do wiercenia metodą udarową płytkich otworów; kotłownia z końca XIX wieku; wiertnica typu kanadyjskiego z 1885 roku, napędzana lokomobilą parową; wiertnica udarowa typu Bitków z 1923 roku; urządzenia wiertnicze; zbiór gazomierzy domowych i przemysłowych; aparatura laboratoryjna; i in.
• Iwonicz-Zdrój – dużą szansą dla Iwonicza było odkrycie w 1860 roku złoża ropy naftowej. Do dzisiaj w pobliskim lesie “szemrze słodko” Bełkotka, wzbudzające od wieków podziw , opiewane przez poetów źródło samoczynnego wypływu ropy, solanki i gazu ziemnego. Na terenach kopalnianych napotkamy oprócz odwiertów ropy naftowej i gazu ziemnego odwierty wód mineralnych.
• Klimkówka – czynne żurawie pompowe,
• Rymanów-Zdrój – uzdrowisko to, podobnie jak inne karpackie zdroje obfituje nie tylko w lecznicze wody mineralne, ale i pokłady ropy naftowej. W dolinie Czarnego Potoku zwiedzić można stanowisko poświęcone historii wydobycia ropy naftowej.
• Rudawka Rymanowska – na przełomie XIX i XX wieku prowadzono tutaj prace wiertnicze, ale bez większych sukcesów. Odkryto źródła wód mineralnych.
• Głębokie – ślady po “kopankach” z przełomu XIX i XX wieku.

Zabytki związane z historią przemysłu naftowego w Gminie Dukla:

• Równe – szyby i urządzenia kopalniane; w 1889 roku w Równem zastosowano pierwsze elektryczne oświetlenie kopalni.
  W latach 80. XIX w ropę z Równego transportowano wozami konnymi w drewnianych beczkach do zbiornika znajdującego się przy stacji kolejowej w Krośnie. Nieco później wykonano rurociąg, którym ropa była przepompowywana do Krosna. Szyby naftowe zlokalizowane były na lewym i prawym brzegu Jasiołki, aż po Babią Górę. Na terenie Równego prawdopodobnie nie wykonywano już szybów kopanych ręcznie. Eksploatacja kilkudziesięciu odwiertów trwała do lat 60. XX w., do ich częściowego wyczerpania. Niektóre z nich są eksploatowane do dzisiaj. W okresie istnienia kopalni pracowało w niej wielu mieszkańców Równego i okolicznych miejscowości, również znaczna część mieszkańców wyjeżdżała do pracy w przemyśle naftowym w okolicach Borysławia i Drohobycza (obecnie Ukraina). Działania wojenne nie spowodowały poważniejszych strat w infrastrukturze wydobywczej, dzięki czemu eksploatacja ropy przebiegała bez większych przerw. Na terenie Kopalni Równe na początku lat 50. XX w. wybudowano Dom Robotniczy, który dostarczał pracownikom rozrywki, gdyż organizowano tam akademie, zebrania, zabawy, festyny, biblioteka, a nawet występy teatralne.
• Wietrzno – na terenie wsi ciągle jest eksploatowane złoże należące do kopalni Bóbrka. Można zobaczyć szyby i urządzenia oraz charakterystyczne obiekty kopalniane.
• Ropianka – tutaj w roku 1868 powstała kopalnia ropy naftowej. We wsi znajduje się obelisk upamiętniający działalność Praktycznej Szkoły Wiercenia Kanadyjskiego (1885-1888)