Dukla – Chyrowa

Dukla – Kardasz – Chyrowa (694 m n.p.m.) – szlak łącznikowy z  Głównym Szlakiem Beskidzkim (czerwonym)

długość szlaku: 5 km, czas przejścia 2 godz.

Szlak ten jest szlakiem łącznikowy z Dukli do czerwonego Głównego Szlaku Beskidzkiego w masywie góry Magura 694 m n.p.m. – nazywana również Chyrową od nazwy wioski. Oznakowany został przez krośnieński Oddział PTTK.

Szlak zaczyna się przy przystanku autobusowym w Dukli, następnie wiedzie chodnikiem wzdłuż drogi krajowej w kierunku Barwinka. Po lewej stronie znajduje się Urząd Miejski w Dukli, następnie po prawej mijamy Transgraniczne Centrum Wymiany Kulturalnej, gdzie mieści się Ośrodek Kultury. Przed budynkiem można zobaczyć drewniane rzeźby, które powstały podczas pleneru rzeźbiarskiego: Beskidnik, Muzyk, Anioł oraz Maria Amalia. Po przejściu 300 m szlak skręca w drogę osiedlową – ul. Jana Pawła II. Ulica ta znajduje się na skrzyżowaniu z ruchliwą drogą krajową (ul. Trakt Węgierski) i ulicą Tadeusza Kościuszki, która w przeszłości była głównym traktem prowadzącym kupców do Dukli, wiodła do komory celnej, gdzie clono towary i dalej kupieckie karawany przejeżdżały Bramą Węgierską przez rynek, aby opuścić Duklę Bramą Krakowską.

W pobliżu skrzyżowania, w kierunku Barwinka, ok. 100 m od szlaku żółtego, znajdują się cmentarze żydowskie, z dobrze zachowanymi macewami. W sierpniu 2021 r. na teren cmentarzy powróciły odnalezione w Smerecznem macewy, które Niemcy w czasie II Wojny Światowej wykorzystali do wzmocnień budynku kasarni.

Wracając do szlaku żółtego, po opuszczeniu drogi głównej i wędrówce ul. Jana Pawła II wyłoni się widok na Duklę i górę Franków, a szczególnie Wzgórze 534, które podczas operacji Karpacko-Dukielskiej było miejscem strategicznym, dlatego też toczono o nie zacięte boje. Po prawej stronie znajdują się obiekty MOSiR Dukla. Szlak skręca w lewo przy figurce Matki Boskiej. Przy trasie znajduje się siłownia zewnętrzna oraz ławeczki. Po pokonaniu 600 m najpierw drogą szutrową, później betonową, za tzw. Trójkątem znajduje się wiata turystyczna z miejscem na ognisko i ławeczkami, drewniany tor sprawnościowy oraz podest widokowy, z którego roztacza się panorama Dukli i otaczających ją wzgórz.

Dalej szlak wiedzie przez krzaczasty teren. Po przejściu ok. 1 km w prawo odbija leśna droga, którą można dojść do cmentarza cholerycznego, gdzie spoczywają zmarli podczas epidemii w 1848roku mieszkańcy wsi Teodorówka. Przy kurhanie znajduje się tablica informacyjna o daglezji zielonej.

Wracając na szlak żółty, wędrówka odbywa się zarastającymi łąkami, prowadząc na wzniesienie, które wg mapy Wojciecha Krukara – Dukla i okolice. Mapa turystyczno-nazewnicza nazwane jest Chyczkami (mieszkańcy tą nazwą określają również bezimienne wzniesienia w kierunku Dukli), a dalej w kierunku dawnego przysiółka wsi Teodorówka – Łazów Teodorowskich.

Po lewej stronie mijamy pozostałości pierwszego z zachowanych jeszcze drewnianych domów mieszkalnych. Trzeba uważać, szczególnie zimą, bo tuż przed domem znajduje się niezabezpieczona studnia. Stąd szlak po niewielkim wypłaszczeniu zmierza dalej w górę, gdzie wyłoni nam się kolejny dom z kamienną studnią. Dom jest w nieco lepszym stanie, niż ten poprzedni. Niedaleko stąd, tym razem po prawej stronie można odnaleźć ruiny niewielkiego budynku z kamienia. Opuszczając to miejsce, droga dalej lekko się wznosi i po ok. 80 m dochodzi się do miejsca, gdzie po lewej stronie, tuż pod charakterystycznym wielopniowym drzewem mieści się mały i skromny, ale bardzo wzruszający pomnik pamięci.

Wyryta na kamiennej tablicy sentencja brzmi:

KOCHAJ DOPÓKI MOŻESZ
PÓKI CI DANE MIŁOWANIE
NIM PRZYJDZIE DZIEŃ
NIM PRZYJDZIE DZIEŃ
CO NAD GROBAMI STANIE

Wzruszającą historię tego pomnika opisał Pan Dariusz Zając na stronie http://www.beskid-niski-pogorze.pl, a usłyszał ją od samego autora.

“A więc pomniczek ten został postawiony przez Pana Marka, jako wotum dla swojej zmarłej w 2002 r. żony, z którą mieszkali w jednym z domów w przysiółku o którym tu mowa. Pan Marek mieszkał także w innych miejscach w Beskidzie Niskim, choć nie jest autochtonem z tych terenów. W planach mieli zamiar zbudować dom tuż nieopodal tego miejsca. Niestety plany te pokrzyżowała śmierć żony. Po tym wydarzeniu Pan Marek jako wotum dla niej, wystawił ten właśnie pomniczek. Sam wykuł w kamieniu całą inskrypcję i sam ułożył cały postument pod tablicę.
Niegdyś z tego miejsca pięknie było widać Cergową, niestety obecnie widoków nie ma żadnych, natomiast teren wokół pomniczka jest uporządkowany, a na wiosnę można spotkać tam kwitnące śnieżyczki przebiśnieg i cebulicę dwulistną”.

Mijając miejsce pamięci, które urosło do rangi symbolu miłości bezgranicznej, szlak zmierza w górę ku wschodnim stokom góry Chyrowa (Magura 694 m), mija po lewej niewielkie wąwozy, po czym zaczyna się obniżać cały czas prowadząc już lasem. Zanim dojdzie na przełączkę przed ostatnim podejściem, dociera do miejsca, w którym dawniej się kończył, bowiem stąd z prawej strony przychodził szlak czerwony GSB z Chyrowej wsi. Przecina tę leśną krzyżówkę dróg na wprost, po chwili dochodzi do wspomnianej przełączki i zaczyna się ostatnie podejście, by po minięciu kulminacji drogi zejść po chwili do obecnego węzła szlaków, gdzie się kończy. Stąd można w lewo iść szlakiem czerwonym do Pustelni św. Jana lub w prawo, w dół, do krzyżówki dróg nad Chyrową i Mszaną, bowiem tam wychodzi obecnie szlak czerwony.