Cmentarze znajdują się w północnej części miasta, za kościołem i klasztorem oo. Bernardynów. Okazała strzelista brama prowadzi na cmentarze, pokłosie Wielkich Wojen. Na bramie pamiątkowa tablica poświęcona porucznikowi Rajmund Feliksowi Świętochowskiemu, który zginął 2 września 1939 roku na granicy w Barwinku. Tablica została ufundowana przez siostrę porucznika, panią Praksedę Eufemię Łętowską.
Ciężkie walki w okolicach Dukli toczyły się już w czasie I wojny światowej. Po jej zakończeniu utworzono cmentarz, na którym w 70 mogiłach zbiorowych pochowano niezidentyfikowanych żołnierzy, różnej narodowości.
Po zakończeniu II wojny światowej na terenie powiatu krośnieńskiego rozsianych było tysiące pojedynczych i masowych grobów żołnierzy radzieckich, czechosłowackich i polskich, poległych podczas ciężkich walk toczonych o Przełęcz Dukielską. Po wojnie ich zwłoki zostały ekshumowane i przeniesione na utworzony cmentarz wojenny w Dukli, usytuowany tuż obok grobów z I wojny światowej. W kilkudziesięciu mogiłach zbiorowych i indywidualnych pochowano tutaj żołnierzy Armii Czerwonej (najwięcej Ukraińców), Czechosłowaków oraz żołnierzy polskich. Zaledwie 1 506 to zidentyfikowani. Akcent centralny to niski obelisk z postacią umierającego żołnierza w centrum – Pomnik żołnierza dłuta Stanisława Pomprowicza. Na placyku wyłożonym płytkami cementowymi umieszczone są marmurowe tablice inskrypcyjne (w trzech językach) o treści:
CHWAŁA BOHATEROM
ARMII RADZIECKIEJ I CZECHOSŁOWACKIEJ
POLEGŁYM W 1944 ROKU W OKOLICACH DUKLI
W WALCE Z HITLEROWSKIM OKUPANTEM.
CZEŚĆ ŻOŁNIERZOM I PARTYZANTOM POLSKIM
POLEGŁYM W WALCE Z FASZYZMEM
W LATACH 1939 – 1944.
SPOŁECZEŃSTWO WOJEWÓDZTWA RZESZOWSKIEGO.
GPS
49°33’40.9″N 21°40’53.4″E
Adres/wskazówki dojazdu Jadąc drogą nr 19 od Miejsca Piastowego do Dukli, zobaczymy na wzgórzu kościół i klasztor oo. Bernardynów. Cmentarz znajduje się za murami kościoła. Samochód można zostawić na parkingu znajdującym się bezpośrednio przy cmentarzu.
Dukielska kamienica przy ulicy 3 Maja, nazywana: Domem Springera od ostatniego przed II wojną światową właściciela, Nową Apteką, oraz „Białym Pałacem” jak podaje Bartosz Jabłecki–Męciński. Kamienica zlokalizowana jest w centrum miasta przy dawnej drodze prowadzącej przez dukielski rynek w kierunku Krosna, tzw. Gościńcu Rządowym łączącym Preszów z Przemyślem, wybudowanym przez Austriaków około 1775 roku. Położona jest na południe od rzeczki Dukielka, naprzeciwko zespołu kościoła farnego pw. św. Marii Magdaleny pomiędzy założeniem pałacowym a miastem.
Wybudowana została w drugiej połowie XVIII wieku na rzucie wydłużonego prostokąta o wymiarach 32,3X 17 m w kierunku północ-południe w stylu późnobarokowym przez Jana Kantego Ossolińskiego z Balic i Tęczyna jako pałac dla gości i należała do zabudowań pałacowych (informacja za Bartoszem Jabłeckim – Męcińskim).
Mury piwnic zbudowane są z polnego kamienia (piaskowiec), parteru z kamienia i cegły. Na planie katastralnym z 1871 roku (nr 129) zaznaczona jako murowana: co odpowiada obecnemu obrysowi. Za pałacem znajdowała się oficyna i mały ogródek. Kamienica to budynek dwutraktowy, dziewięcioosiowy z sienią przelotową na środkowej osi, piętrowy podpiwniczony. Fasada kamienicy znajduje się po zachodniej stronie, jest 9-osiowa z trzema płytkimi ryzalitami zdobionymi na zewnętrznych krawędziach pilastrami kompozytowymi. Środkowy ryzalit na wysokości I pietra ma nadwieszony balkon z kutą balustradą i jest zwieńczony tympanonem z kartuszem flankowanym motywem roślinno-wolutowym. Pod balkonem znajduje się wejście główne do kamienicy. Są to bogato zdobione drzwi drewniane, dwuskrzydłowe z nadświetlem utrzymane w stylistyce manierystycznej, o zdobionych aediculami skrzydłach oraz bogato rzeźbionych słupkach futryny. Kondygnacje kamienicy są zwieńczone kordonowymi gzymsami, nad parterem wąski, nad pierwszym piętrem szerokim wydatnie profilowanym. Parter kamienicy jest pokryty boniowaniem płytowym, a piętro pasowym. Piętro jest bogato zdobione pilastrami, oknami w profilowanych opaskach z uszkami, ponad którymi umieszczony jest fryz dekorowany rozetami oraz przerywane gzymsy nad nim, łączone niewielkimi nadwieszonymi łukami obramującymi antaby. Otwór drzwiowy prowadzący na balkon jest okolony profilowaną opaską. Elewacje boczne są dekorowane tak jak fasada, przy czym elewacja północna jest czteroosiowa , a elewacja południowa jest dwuosiowa. Elewacja wschodnia w części północnej ma ryzalit wysunięty w części przed lico, do którego na wysokości pietra dochodzi nadwieszona, odeskowana i przeszklona galeria wsparta na cienkich, żelaznych pseudokolumienkach. Dach jest wielospadowy o długiej kalenicy i niewielkim kącie nachylenia, kiedyś pokryty dachówką obecnie blachą. Sklepienia ceglane z końca XVIII wieku, kolebkowe z lunetami w piwnicach i na parterze, w sieni żaglaste.
Kamienica była parokrotnie przebudowywana, po pożarze pod koniec XIX wieku i po II wojnie światowej. Po 1900 roku mieszkał tam znany dukielski lekarz dr Jan Strycharski, który około 1920 roku wyprowadził się do Domu pod Lipami na ul. Pocztową, (obecnie ul. Jana Strycharskiego). Przed 1939 rokiem kamienica pełniła funkcje usługową i mieszkalną. W budynku przed wojną znajdował się oprócz apteki właściciela Springera od strony północnej duży sklep towarów mieszanych i przemysłowych z wyszynkiem Henryka Muzyka, tam też mieszkał. Nad wejściem wisiał szyld „Sklep Katolicki w Dukli Henryka Muzyka”. W części południowej mieściła się cukiernia Bergmana, a za budynkiem od strony wschodniej znajdowała się piekarnia, którą również prowadził Bergman.
W czasie II wojny światowej w kamienicy znajdowało się kasyno. Gdy wybuchła wojna Żydów wywieziono do obozu, a w budynku aptekę prowadzili różni ludzie m. in. Rajewski.
Po operacji Karpacko-Dukielskiej w 1944 roku kamienica była w 70% w ruinie. W 1953 roku kamienica była remontowana, a w 1959 przeszła remont generalny. W tym czasie byli właściciele mogli się zgłaszać po swoje nieruchomości. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Dukli otrzymało list od syna p. Springera, mieszkającego w Kanadzie, w sprawie kamienicy będącej przed wojną własnością jego ojca. Kiedy otrzymał z Polski kosztorys, a także informację, że ma prawo starać się o zwrot własności, ale musi zwrócić koszty poniesione na remont kamienicy, zrezygnował. Od tej pory gmina już wyłącznie administrowała nieruchomością, umieściła tam lokatorów. Piekarnia była wykorzystywana jako rozlewnia piwa. Budynek piekarni został rozebrany w latach 90. 1 stycznia 1999 roku kamienica wyrokiem sądu w Krośnie stała się własnością Skarbu Państwa.
W centrum Dukli zachował się dawny układ urbanistyczny miasta. Pośrodku ratusz z początku XVII w., przebudowany w połowie XIX w. na neogotycki. Na elewacji zachodniej zachowały się herby dawnych właścicieli miasta: „Trąby Jordanów” – herb Dukli i „Poraj Męcińskich”. W pierzejach dukielskie kamieniczki z XIX i XX wieku, odbudowane po wojnie z ruin.
Coraz większym zainteresowaniem cieszą się dukielskie piwnice znajdujące się pod rynkiem. Według podań piwnice w Dukli, łączące ze sobą kościoły, pałac i kamienice wokół rynku i ratusz, tworzą sieć połączeń z górą Cergową, a nawet z zamkiem w Odrzykoniu.
Rynek w Dukli – fot. Tomasz GilewskiRynek w Dukli – fot. Tomasz GilewskiRynek w Dukli – fot. Tomasz GilewskiRynek w DukliRynek w Dukli – fot. Tomasz GilewskiPrzedstawienie “Don Kichot” na dukielskim RynkuDukla z lotu ptaka – fot. Tomasz Gilewski
Kościół istniał już w XV w. Prawie niezmieniony wygląd do obecnych czasów, zawdzięczamy Jerzemu Mniszchowi i jego żonie Marii Amalii – przebudowa świątyni miała miejsce w latach 1764-1765. Wielokrotnie niszczony, w tym w 1944 r. Remontowany w 1954, w 1964-1965, a gruntownie odrestaurowany w latach 1999 – 2005.
Kościół farny jest wzniesiony w stylu późnobarokowym o dwóch symetrycznych kaplicach eliptycznych z kopułami i wolno stojącą dzwonnicą. Świątynia posiada cenne wyposażenie wnętrz w stylu rokoko i niezwykły nagrobek Marii Amalii z Brűhlów Mniszchowej.
Z zewnątrz skromna i prosta budowa, która zaskakuje przepychem wnętrz, subtelnością detali i doskonałością ogólnej kompozycji. Wszystko jest lekkie, jasne i wytworne. Ołtarze zaludniają roztańczone postacie, bardziej przypominające teatralnych aktorów niż świętych i męczenników. Rzeźby przy ołtarzu dłuta Jana Obrockiego ze Lwowa są ucieleśnieniem czterech cnót: Miłości, Nadziei, Wiary i Pokuty. W ołtarzu głównym znajduje się obraz pokutującej Marii Magdaleny. Jest to wierna kopia oryginału pędzla Pompeo Girolanio Batoniego, zniszczonego w 1944 r. Kopię wykonał artysta malarz Stanisław Jakubczyk. Na uwagę zasługuje również piękne tabernakulum. Iluzjonistyczne polichromie na sklepieniu przedstawiają sceny z życia i śmierć patronki kościoła. W nawie można również podziwiać ołtarze i konfesjonały, a także ambonę z rzeźbami czterech ewangelistów i chór muzyczny. Na ścianach piękne rokokowe zacheuszki i stacje drogi krzyżowej na lustrach. W przedsionku znajduje się kolejne dzieło Jana Obrockiego – grobowiec Franciszka Stadnickiego wykonany z czarnego marmuru. Najpiękniejszy i najcenniejszy zabytek dukielskiej fary znajduje się w jednej z bliźniaczych kaplic bocznych, których drzwi zostały wykonane z kutego i trybowanego żelaza przez drezdeńskich kowali-artystów. Jest to grobowiec Marii Amalii Mniszchowej, wyrzeźbiony z różowego i czarnego marmuru w 1773 roku przez Jana Obrockiego. Monument ten jest kwintesencją kultury rokoka. Marmurowa postać młodej, pięknej i eleganckiej kobiety jest tak pełna życia! Maria Amalia wygląda jakby zapadła w krótką drzemkę. Wydaje się, że za kilka minut powróci do przerwanej lektury lub też zaraz wstanie i szeleszcząc falbanami sukni podąży na bal.
Adres/wskazówki dojazdu Jadąc drogą nr 19 od Miejsca Piastowego do Dukli, zobaczymy kościół po prawej stronie za mostem na rzece Dukiełka. Samochód można zostawić na miejskim parkingu, do którego skręca się za przejściem dla pieszych w lewo (między szarą kamienicą a mostem) lub na parkingu przy Muzeum Historycznym – Pałac w Dukli.
GPS
49°33’21.8″N 21°40’58.3″E
Kontakt Parafia DUKLA – FARA pw. św. Marii Magdaleny ul. Trakt Węgierski 18 38-450 Dukla tel. +48 13 433 00 38 – ks. proboszcz tel. +48 13 433 07 40 – ks. wikariusze e-mail:dukla@przemyska.pl