Kościół św. Marii Magdaleny w Dukli z XVIII w. – perła rokoko

Kościół istniał już w XV w. Prawie niezmieniony wygląd do obecnych czasów, zawdzięczamy Jerzemu Mniszchowi i jego żonie Marii Amalii – przebudowa świątyni miała miejsce w latach 1764-1765. Wielokrotnie niszczony, w tym w 1944 r. Remontowany w 1954, w 1964-1965, a gruntownie odrestaurowany w latach 1999 – 2005.

Kościół farny jest wzniesiony w stylu późnobarokowym o dwóch symetrycznych kaplicach eliptycznych z kopułami i wolno stojącą dzwonnicą. Świątynia posiada cenne wyposażenie wnętrz w stylu rokoko i niezwykły nagrobek Marii Amalii z Brűhlów Mniszchowej.

Z zewnątrz skromna i prosta budowa, która zaskakuje przepychem wnętrz, subtelnością detali i doskonałością ogólnej kompozycji. Wszystko jest lekkie, jasne i wytworne. Ołtarze zaludniają roztańczone postacie, bardziej przypominające teatralnych aktorów niż świętych i męczenników. Rzeźby przy ołtarzu dłuta Jana Obrockiego ze Lwowa są ucieleśnieniem czterech cnót: Miłości, Nadziei, Wiary i Pokuty. W ołtarzu głównym znajduje się obraz pokutującej Marii Magdaleny. Jest to wierna kopia oryginału pędzla Pompeo Girolanio Batoniego, zniszczonego w 1944 r. Kopię wykonał artysta malarz Stanisław Jakubczyk. Na uwagę zasługuje również piękne tabernakulum. Iluzjonistyczne polichromie na sklepieniu przedstawiają sceny z życia i śmierć patronki kościoła. W nawie można również podziwiać ołtarze i konfesjonały, a także ambonę z rzeźbami czterech ewangelistów i chór muzyczny. Na ścianach piękne rokokowe zacheuszki i stacje drogi krzyżowej na lustrach. W przedsionku znajduje się kolejne dzieło Jana Obrockiego – grobowiec Franciszka Stadnickiego wykonany z czarnego marmuru. Najpiękniejszy i najcenniejszy zabytek dukielskiej fary znajduje się w jednej z bliźniaczych kaplic bocznych, których drzwi zostały wykonane z kutego i trybowanego żelaza przez drezdeńskich kowali-artystów. Jest to grobowiec Marii Amalii Mniszchowej, wyrzeźbiony z różowego i czarnego marmuru w 1773 roku przez Jana Obrockiego. Monument ten jest kwintesencją kultury rokoka. Marmurowa postać młodej, pięknej i eleganckiej kobiety jest tak pełna życia! Maria Amalia wygląda jakby zapadła w krótką drzemkę. Wydaje się, że za kilka minut powróci do przerwanej lektury lub też zaraz wstanie i szeleszcząc falbanami sukni podąży na bal.

Adres/wskazówki dojazdu
Jadąc drogą nr 19 od Miejsca Piastowego do Dukli, zobaczymy kościół po prawej stronie za mostem na rzece Dukiełka. Samochód można zostawić na miejskim parkingu, do którego skręca się za przejściem dla pieszych w lewo (między szarą kamienicą a mostem) lub na parkingu przy Muzeum Historycznym – Pałac w Dukli.

GPS

49°33’21.8″N  21°40’58.3″E

Kontakt do osoby oprowadzającej po kościele:
507 009 006

Od maja do sierpnia kościół udostępniony do zwiedzania poniedziałek-sobota w godzinach 14.00-17.30

Msze św. w niedziele i święta:

6:30; 8:00; 9:30; 11:00; 15:00; 18:00L 17:00Z

Dni powszednie:

7:00 18:00L 17:00Z*

* L – okres letni

Z – okres zimowy

Uroczysty odpust:

 

Szlaki turystyczne w pobliżu:

– Szlak rowerowy Gminy Dukla oznaczony kolorem niebieskim

Sanktuarium św. Jana z Dukli i Klasztor OO. Bernardynów z XVIII w.

Sanktuarium jest cennym zespołem sakralnym i głównym ośrodkiem kultu św. Jana z Dukli, świątobliwego zakonnika bernardyńskiej prowincji z XV w. Pierwszy kościół był drewniany – powstał w 1741 r. i został ufundowany przez Józefa Mniszcha – właściciela Dukli. W latach 1761-64 trwała budowa murowanego kościoła i klasztoru. Obecnie istniejąca świątynia jest murowana, o okazałej, późnobarokowej fasadzie ujętej w dwie wieże, nakryte barokowymi hełmami. Prace wykończeniowe (wieże, dzwony, ołtarze) zostały ostatecznie zakończone w 1777 r. Świątynie rozbudowano dobudowując w latach 1890-1902 kaplicę św. Jana z Dukli, rozszerzając nawę główną o przylegające do niej cele mieszkalne zakonników oraz wzniesiono budynek klasztoru.

Jest to obiekt trójnawowy, bazylikowy, z prezbiterium zakończonym półkolistą apsydą. Dachy nad nawą główną są dwuspadowe, a nad nawami bocznymi pulpitowe. Wnętrze kościoła zostało przekształcone w stylu neorenesansowym, jest rozczłonkowane podwójnymi pilastrami i kolumnami wspierającymi gzyms z belkowaniem. Nawa główna otwarta do naw bocznych półkolistymi arkadami. Wnętrze zostało nakryte sklepieniami krzyżowo-kolebkowymi. Wyposażenie wnętrza pochodzi z XVIII w. i początku  XX w., jest więc późnobarokowe i neorenesansowe. W ołtarzu głównym znajduje się rzeźbiony krucyfiks. Ołtarze w nawach są rokokowe z XVIII w. W prawej nawie utworzono kaplicę, gdzie w ołtarzu umieszczono relikwiarz św. Jana z Dukli, w którym znajdują się doczesne szczątki świętego, przeniesione tutaj w 1974 r. z kościoła bernardynów w Rzeszowie. W kościele są też ustawione cztery konfesjonały późnobarokowe z XVIII w. Na ścianach wmurowano liczne epitafia marmurowe z XVIII w., m.in. Mniszchów i Potockich.

Wystrój wnętrza pochodzi z przełomu XIX i XX w. Na uwagę zasługują polichromie Tadeusza Popiela, przedstawiające życie i kult św. Jana z Dukli. Na ołtarzu kaplicy św. Jana z Dukli srebrna trumienka, w której znajdują się relikwie świętego. Do 1946 roku znajdowała się w kościele bernardynów we Lwowie, po wojnie w Rzeszowie, od 1974 roku w kościele rodzinnego miasta. Uroczysty odpust odbywa się w drugą niedzielę lipca. Bezpośrednio przed kanonizacją świętego w r. 1997 w Dukli przebywał Ojciec Święty Jan Paweł II. W dukielskim klasztorze spędził noc z 9 na 10 czerwca. O wizycie największego dukielskiego pielgrzyma przypomina pokój papieski (w porozumieniu z zakonnikami istnieje możliwość zobaczenia pokoju papieskiego.)

W pobliżu klasztoru znajduje się współczesna kompozycja rzeźbiarska “Krzyż Pojednania”. Poświęcona ofiarom wojen: stylizowany krzyż oraz postacie papieża Jana Pawła II i św. Jana z Dukli. Wcześniej w tym miejscu był pomnik upamiętniający bitwę o Przełęcz Dukielską z ciężkim działem samobieżnym na postumencie, które obecnie znajduje się na terenie pałacowym.

GPS
49°33’34.0″N 21°40’56.3″E

 Adres/wskazówki dojazdu
Jadąc drogą nr 19 od Miejsca Piastowego do Dukli, na końcu alei robinii akacjowej po prawej stronie na wzniesieniu zobaczymy Sanktuarium św. Jana z Dukli. Samochód można zostawić na parkingu przy kościele.

Kontakt
ul. Pocztowa 5

38-450 Dukla

tel. 13 433-00-61

kom. 722 131 821

fax 13 433-06-51

e-mail:  dukla.klasztor@gmail.com

strona www: http://www.dukla.bernardyni.pl/

Msze św.
w niedziele i święta
o 7.00; 9.00; 11.00; 15.00; 18.00,
w dni powszednie

o 7.00; 12.00;18.00
(zimą o 16.00)

Uroczysty odpust w sanktuarium:

odbywa się w drugą niedzielę lipca. W przeddzień tej uroczystości mają miejsca nabożeństwa i msza święta na Puszczy i uroczysta procesja do kościoła św. Jana z Dukli.

 

Zabudowa rynku z ratuszem i kamieniczkami

W centrum Dukli zachował się dawny układ urbanistyczny miasta. Pośrodku ratusz z początku XVII w., przebudowany w połowie XIX w. na neogotycki. Na elewacji zachodniej zachowały się herby dawnych właścicieli miasta: “Trąby Jordanów” – herb Dukli i “Poraj Micińskich”. W pierzejach dukielskie kamieniczki z XIX i XX wieku, odbudowane po wojnie z ruin.

Coraz większym zainteresowaniem cieszą się dukielskie piwnice znajdujące się pod rynkiem. Według podań piwnice w Dukli, łączące ze sobą kościoły, pałac i kamienice wokół rynku i ratusz, tworzą sieć połączeń z górą Cergową, a nawet z zamkiem w Odrzykoniu.

Zespół pałacowo-parkowy

– obecnie siedziba Muzeum Historycznego w Dukli.

Pałac i oficyny, gdzie mieści się dziś Muzeum Historyczne, mają monumentalny i zarazem surowy wygląd. Pałac był XVIII-wieczną późnobarokową rezydencją magnacką w stylu francuskim. W latach 1764-65 Jerzy August Wandalin Mniszech, marszałek nadworny koronny, starosta generalny wielkopolski i późniejszy kasztelan krakowski, oraz jego żona Maria Amalia z Brühlów przebudowali funkcjonującą tu wcześniej budowlę bastionową w okazały pałac z dwoma oficynami oraz ogrodem. Rezydencja Mniszchów wzniesiona w stylu “entre cour et jardin” była jedną z piękniejszych w ówczesnej Polsce. W II połowie XVIII w. pałac należał do ważnych ośrodków życia kulturalnego, towarzyskiego i politycznego w ówczesnej Polsce. Duszą środowiska była utalentowana muzycznie i artystycznie, spokrewniona z arystokracją austriacką Amalia Mniszchowa. Przez salony dukielskiego pałacu przewinęło się wiele historycznych postaci. Wnętrze pałacu wypełniały wysokiej klasy meble, kolekcje malarstwa europejskiego, niezwykłe pamiątki historyczne oraz bogate zbiory biblioteczne. Na usługach dukielskiego dworu Mniszchów pozostawała orkiestra, gwardia nadworna oraz straż szwajcarów. W nie istniejącym dziś budynku funkcjonował teatr. W XIX wieku zespół pałacowy był własnością rodziny Męcińskich. Pomimo, że w wyniku II wojny światowej obiekt uległ poważnemu zniszczeniu, a wyposażenie rozproszeniu, to odbudowany kompleks zachowuje swoje walory historyczno-artystyczne i należy do cennych zabytków polskiej kultury narodowej.

Całość założenia pałacowego uzupełniał wspaniały park o symetrycznym układzie alei, stawów oraz szpalerów drzew i kwiatów. Park przypałacowy, za czasów Mniszchów, był zaprojektowany w stylu francusko-saskim, natomiast w wieku XIX Cezary Męciński wraz z synem Adamem wprowadzili typowe dla ogrodów angielskich elementy, nadając mu naturalistyczny wygląd. W parku rosną piękne okazy dębów, lip, miłorzębów, wiązów, klonów i robinii, w większość pamiętające czasy świetności XVIII rezydencji magnackiej

GPS

49°33’18.8″N 21°41’03.5″E

Cmentarze wojenne z I i II wojny światowej

Cmentarze znajdują się w północnej części miasta, za kościołem i klasztorem oo. Bernardynów. Okazała strzelista brama prowadzi na cmentarze, pokłosie Wielkich Wojen. Na bramie pamiątkowa tablica poświęcona porucznikowi Rajmund Feliksowi Świętochowskiemu, który zginął na granicy 2 września 1939 roku na granicy w Barwinku. Tablica została ufundowana przez siostrę porucznika, panią Łętowską.

Ciężkie walki w okolicach Dukli toczyły się już w czasie I wojny światowej. Po jej zakończeniu utworzono cmentarz, na którym w 70 mogiłach zbiorowych pochowano niezidentyfikowanych żołnierzy, różnej narodowości.

Po zakończeniu II wojny światowej na terenie powiatu krośnieńskiego rozsianych było tysiące pojedynczych i masowych grobów żołnierzy radzieckich, czechosłowackich i polskich, poległych podczas ciężkich walk toczonych o Przełęcz Dukielską. Po wojnie ich zwłoki zostały ekshumowane i przeniesione na utworzony cmentarz wojenny w Dukli, usytuowany tuż obok grobów z I wojny światowej. W kilkudziesięciu mogiłach zbiorowych i indywidualnych pochowano tutaj żołnierzy Armii Czerwonej (najwięcej Ukraińców), Czechosłowaków oraz żołnierzy polskich. Zaledwie 1 506 to zidentyfikowani. Akcent centralny to niski obelisk z postacią umierającego żołnierza w centrum – Pomnik żołnierza dłuta Stanisława Pomprowicza. Na placyku wyłożonym płytkami cementowymi umieszczone są marmurowe tablice inskrypcyjne (w trzech językach) o treści:

CHWAŁA BOHATEROM

ARMII RADZIECKIEJ I CZECHOSŁOWACKIEJ

POLEGŁYM W 1944 ROKU W OKOLICACH DUKLI

W WALCE Z HITLEROWSKIM OKUPANTEM.

CZEŚĆ ŻOŁNIERZOM I PARTYZANTOM POLSKIM

POLEGŁYM W WALCE Z FASZYZMEM

W LATACH 1939 – 1944.

SPOŁECZEŃSTWO WOJEWÓDZTWA RZESZOWSKIEGO.

 GPS

49°33’40.9″N 21°40’53.4″E

Adres/wskazówki dojazdu
Jadąc drogą nr 19 od Miejsca Piastowego do Dukli, zobaczymy na wzgórzu kościół i klasztor oo. Bernardynów. Cmentarz znajduje się za murami kościoła. Samochód można zostawić na parkingu znajdującym się bezpośrednio przy cmentarzu.

Cmentarz komunalny

Znajduje się obok zabudowań Bernardynów, przy ul. Pocztowej. Założony był pod koniec XVIII w., po austriackim zakazie chowania zmarłych przy kościołach. Dziś znacznie poszerzony. Na cmentarzu kaplica z okresu założenia nekropolii oraz zabytkowe nagrobki, m.in.:

– Karola Reissa,

– Ludwika Dłużniewskiego,

– Anny Horak,

– Kazimiery Minkusiewiczowej.

GPS

49°33’35.3″N 21°40’58.4″E

Kirkuty żydowskie

Położone na południe od miasta, przy ul. Trakt Węgierski po prawej stronie w kierunku na Barwinek. Nowszy cmentarz otoczony jest murkiem, ma kształt prostokąta, znajduje się tutaj około 160 macew w dość dobrym stanie. Starszy użytkowany w XIX w. (ten bliższy drogi głównej) ma mocno zniszczone macewy. Cmentarz żydowski warto odwiedzić wiosną, kiedy kwitnący czosnek niedźwiedzi otula macewy. Na cmentarzu spoczywaja wielu znanych Żydów, m.in. dziadkowie Heleny Rubenstein.

Przed cmentarzami stoi pomnik upamiętniający Żydów z Dukli i okolic, którzy zginęli z rąk niemieckich nazistów w czasie II wojny światowej.

GPS

49°32’53.6″N 21°40’58.9″E

Ruiny barokowej synagogi

Synagoga została wybudowana w 1758 roku. Ruiny znajdują się przy ul. Cergowskiej w Dukli. Synagoga zbudowana z kamienia w kształcie kwadratu o boku 15 m. Ocalały mury do wysokości dachu, portal wejściowy, bima (podwyższenie, usytuowane zwykle na środku świątyni, służyło jako ambona z której czytano Torę) i aron ha-kadesz (wnęka ołtarzowa we wschodniej ścianie domu modlitwy, przeznaczona do przechowywania zwojów Tory).

GPS

49°33’15.7″N 21°41’06.4″E

Ruiny browaru

Z połowy XVIII w., położone są nad brzegiem Jasiołki przy murze parkowym. Pozostały już resztki murów.

GPS

49°33’28.2″N 21°41’16.2″E

Ruiny komory celnej XVI-XIX w.

Komora celna powstała w 1595 roku, dzięki niej bogacili się dukielscy mieszczanie. Pozostałości znajdują się przy ul. Kościuszki 5. Są to jedyne ruiny komory celnej w Polsce.

Aleja robinii akacjowych

Przy wjeździe do Dukli znajduje się ponad 200 równolegle do siebie ułożonych robinii akacjowych. Podobno jest to najdłuższa aleja robinii akacjowej na świecie.

Pustelnia św. Jana w Trzcianie

Znajduje się na wzgórzu Zaśpit. Prowadzi do niej droga asfaltowa z Trzciany do parkingu pod lasem. Dróżką dochodzi się do Pustelni (ok. 300 m). Według przekazów św. Jan z Dukli urodził się w 1414 r. i w młodości prowadził pustelnicze życie w okolicznych lasach, m.in. na wzgórzu Zaśpit. Pustelnia założona została po beatyfikacji bł. Jana z Dukli w 1769 r. fundacji Marii Amalii z Bruhlów Mniszchowej. Jak głosi legenda Marii Amalii, właścicielce Dukli św. Jan objawił się we śnie, polecając jej, wybudować na miejscu swej pustelni kaplicę. Murowana/drewniana kaplica spłonęła w 1883 roku. W jej miejsce w 1887 roku z fundacji Cezarego Męcińskiego wzniesiono drewnianą kaplicę. Trzecią, zachowaną do dnia dzisiejszego neogotycką murowaną kaplicę, zbudowano w latach 1906-1908 staraniem gwardiana bernardynów dukielskich Ambrożego Ligasa, według projektu bernardyna o. Kamila Żarnowskiego. Znajdująca się w niej polichromia przedstawiająca życie bł. Jana, namalowana została przez sanockiego malarza Władysława Lisowskiego.

Obok świątyni znajduje się drewniany dom rekolekcyjny, tzw. dom pustelnika oraz taras ze sztuczną grotą, mieszczącą źródełko, z którego pielgrzymi czerpią świętą wodę.

Na ścieżkach wokół świątyni rozmieszczono kapliczki Drogi Krzyżowej.

GPS:

49°30’54.7″N 21°40’34.6″E

Msze święte w kościółku:

Od 1 maja do 31 października

W niedzielę – 12:00; 16:00

W dni powszednie – 18:00

Droga krzyżowa – niedziela 10:30

Uroczyste odpusty:

odbywają się w drugą sobotę lipca.

Na Pustelni co roku odbywa się uroczyste rozpoczęcie i zakończenie sezonu motocyklowego, a także rozpoczęcie sezonu myśliwskiego na św. Huberta.

Drewniany kościółek pw. Św. Michała Archanioła w Wietrznie z XVIII w

Świątynia wzniesiona w 1752 r. z wykorzystaniem elementów wcześniejszej budowli o późnobarokowym wystroju. W 1880 r. ściany ozdobiono polichromią autorstwa Leona Wróblewskiego. W 1906 r. kościół poddany został gruntownemu remontowi (m.in. powiększono otwory okienne prezbiterium i nawy, nadając im pseudogotycką, ostrołukową formę).

Kościół, należący do typu XVIII-wiecznych obiektów drewnianej architektury sakralnej o tradycjach późnogotyckiego ciesielstwa małopolskiego, stoi na wzniesieniu w centralnej części wsi.

Kościół jest orientowany, o konstrukcji zrębowej i ścianach szalowanych pionowo. Wieża ma konstrukcję słupowo-ramową, kruchty – słupową. Prezbiterium na rzucie prostokąta zamkniętego od wschodu trójbocznie, przy nim od północy prostokątna zakrystia. Nawa, szersza od prezbiterium, na rzucie zbliżonym do kwadratu z przylegającą od północy na całej jej długości prostokątną kruchtą. Od zachodu do nawy dobudowana wieża poprzedzona kruchtą.

Trójdzielna budowla z prezbiterium i nawą tej samej wysokości nakrytymi dwuspadowym jednokalenicowym dachem, od wschodu opadającym trzema połaciami. Na kalenicy dachu nawy sześcioboczna wieżyczka na sygnaturkę z pozorną latarnią. Pod okapem dachu na całej długości kościoła wydatny profilowany gzyms. Wieża czworoboczna, w wyższej części o ścianach silnie pochylonych, z nadwieszoną izbicą, szalowaną deskami z ozdobną koronką u dołu. Hełm wieży baniasty z pozorną latarnią zamkniętą kopułką. Dach kościoła, hełm wieży i wieżyczka na sygnaturkę kryte są obecnie gontem.

W nawie strop z zaskrzynieniami, w prezbiterium z fasetą. Ściana tęczowa o wykroju prostokątnym, ze ściętymi narożnikami. Na ścianach i stropie prezbiterium XIX-wieczna polichromia figuralno-ornamentalna.

Wyposażenie wnętrza w większości późnobarokowe z ok. poł. XVIII w. W ołtarzu głównym, XVIII-wiecznym, późnogotycki obraz tablicowy Matki Bożej Anielskiej z ok. 1480 r. – zapewne dzieło krakowskiego malarza. Wymienić należy poza tym: dwa ołtarze boczne z poł. XVIII w. (przekształcone po 1870 r.), ambonę z ok. 1750 r., kamienną chrzcielnicę z 1906 r.

GPS
49° 36.062’ N, 21° 42.228’ E

Adres/wskazówki dojazdu
Jadąc drogą nr 19 od Miejsca Piastowego w kierunku Dukli, skręcamy w prawo na drogę lokalną do Bóbrki (oznakowanie na Skansen Przemysłu Naftowego). Po przejechaniu ok. 3,2 km skręcamy w lewo,  a po kolejnych 2 km skręcamy w prawo do kościoła w Wietrznie. Po 200 m dojeżdżamy do celu (nr 25a).

Kontakt
tel. 13 433 30 18

Msze św.
w niedziele i święta
o 8.00 i 10.30,
w dni powszednie o 19.00
(zimą o 16.00).

Kościół p.w. Wniebowzięcia NMP z XVIII w. w Jasionce

GPS

49°32’57.2″N 21°43’32.9″E

[/su_accordion]