Podkarpacie, w szczególności Dukielszczyzna, to jeden z niewielu zakątków Polski, w którym można jeszcze zobaczyć fragment spójnej drewnianej zabudowy – krajobrazu kulturowego mającego unikatowe, regionalne cechy.

Dziś buduje się domy ot, z wyobraźni, albo z katalogów. I, jak Polska długa i szeroka, architektura jest jednolita, albo jednolicie chaotyczna. Każdy buduje to, co chce. Brakuje spojrzenia na przestrzeń wsi, miejscowości, jako na całość, kompozycję urbanistyczną złożoną z budynków, drzew, krzewów i innych obiektów.  W okolicach Dukli jesteśmy w tej uprzywilejowanej pozycji, że wciąz jeszcze zachowało się wiele drewnianych domów. Leżą w otoczeniu pięknych ogrodów, a w tle za nimi widać góry. Krajobraz, ten naturalny i kulturowy, znakomicie współgrają. To daje poczucie harmonii, za którym tak tęsknią przyjeżdżający tu turyści.

Architektura jako część dziedzictwa regionu

Kiedyś przejeżdżając przez różne regiony, subregiony, od razu widać było odrębność stylów, materiałów, proporcji – regionalne bogactwo, które dziś jest w zaniku. Dukielszczyzna, pobliskie Miejsce Piastowe, czy Jaśliska stanowią chlubny wyjątek. To drogocenne, zanikające dobro warto, a nawet trzeba chronić. Stąd pojawił się pomysł projektu „Zadomowieni w dziedzictwie – drewniane domy południowego Podkarpacia”. Zespół wolontariuszy i wolontariuszek pracował nad inwentaryzacją 20 budynków leżących między Olchowcem a Miejscem Piastowym. Projekt ma charakter pilotażowy. Planujemy kontynuować prace w kolejnym roku. Warto bowiem stworzyć dokumentację jak największej ilości domów. Niestety nie każdy z nich przetrwa, dla niektórych  jest już za późno, ale – dzięki inwentaryzacji – zostanie po nich ślad. Zawsze będzie można zbudować podobny dom, albo odtworzyć jego obraz dzięki komputerowej wizualizacji.

Sieć rzemieślników

W ramach projektu spotakliśmy się też z rzemieślnikami – mistrzami w swoim fachu, którzy potrafią budować według tradycyjnych metod i wzorów, wiedzą, że tradycja budowlana dawnych cieśli, stolarzy i zdunów jest niezastąpiona.  Liczymy na to, że nasza sieć stanie się zaczynem do ożywienia bogatych tradycji rzemieślniczych w naszym regionie. Zapraszamy do współpracy!

Poradnik dobrych praktyk

Coraz więcej osób odkrywa wartość drewnianych domów. Spełniają one wspólczesne oczekiwania budowanictwa ekologicznego i pasywnego. Dlatego chcieliśmy odpowiedzieć na potrzeby osób stających przed decyzją o kupnie, lub remoncie domu i wesprzeć ich pakietem podstawowych informacji dotyczących analizy stanu zachowania i dobrych praktyk remontowych. To ważne. Nieprawidłowo prowadzone prace zmniejszają żywotność budynków, które mogłyby, zadbane, żyć niemal wiecznie.

Szlak po dziedzictwie

Żeby idea opieki nad prywatnymi zabytkami (choć zwykle nie wpisane do rejestrów, drewniane domy to zabytki), potrzebujemy sojuszników. Dlatego zaprosiliśmy chętnych, przede wszystkim mieszkańców okolic Dukli, na szkolenie dla społecznych opiekunów drewnianego dziedzictwa, podczas którego dr Marek Gransicki opowiedział o genezie drewnianego domu i specyfice regionalnej architektury, Szczepan Żurek z Towarzystwa Krajoznawczego Krajobraz, wprowadzał zainteresowanych w arakana krajoznawstwa i opowiadał o pomysłach na kreatywne wycieczki. Natomiast Franciszek Bojańczyk – współtwórca projektu „Zadomowieni w dziedzictwie” i doświadczony przewodnik po miastach w Polsce i za granicą, podzielił się z uczestnikami metodą interpretacji dziedzictwa Freemana Tildena.

            Nasze działania mają zmierzać do stworzenia szlaku po dziedzictwie, którego opiekunami będą mieszkańcy. W ramach tegorocznej edycji oznaczymy kilka wyjątkowych budynków w Zawadce Rymanowskiej. Już dziś zapraszamy na wędrówkę!

Drewniany dom to duma

Idea, jaka przyświecała całemu zespołowi projektowemu, na czele z dr Markiem Gransickim, znanym w naszym regione architektem, to zmiana podejścia do drewnianych domów. Jesteśmy przekonani, że mają one wspaniałą przyszłość, są ekologiczne, zdrowe, stosunkowo łatwo dają się adaptować do potrzeb naszego współczesnego życia. Poza tym to nasze dziedzictwo – sama ich substancja: stare, wyrzeźbione czasem drewno, okucia zrobione wprawną ręką kowala, ornamenty na tragarzach, skrzynkowe, drewniane okna – to drogocenne zabytki opowiadające historię o znakomitych rzemieślnikach, zwykłych ludziach, o naszym wielokulturowym regionie. Różne style, różne czasy, rozwiązania architektoniczne i zdobnicze tworzą tu wyjątkową kompozycję. Mieszkanie w drewnianym domu, mieszkanie w zabytku, to przywilej. Każdy drewniany dom jest cennym śladem, głosem z przeszłości, który możemy ponieść dalej, zachowując w przytulnym wnętrzu także rodzinne opowieści lub historie osierocone przez tych, którzy mieszkali przed nami.

www.zadomowieniwdziedzictwie.pl

Dofinansowano w ramach programu Narodowego Instytutu Dziedzictwa – Wspólnie dla dziedzictwa

NID - Wspólnie dla dziedzictwa/Zadomowieni w dziedzictwie

PARTNERZY

Comments are closed.